Khmer Dictionary: យ
Chuon Nath's Khmer-Khmer Dictionary
-
យឺន
( កិ.កិរិយាសព្ទ )
( សំ.សំស្រ្កឹត ( ភាសាសំស្រ្កឹត ) )
ដែលតាំងនៅឬធន់ នៅបានយូរ : អាយុយឺន ។
- យឺនយូរ ដែលឋិតនៅបានយូរ, ឋិតថេរ ។
-
យុក
( ន.នាមសព្ទ )
ឈ្មោះភមរជាតិមួយប្រភេទ ពួកម្រោមតែនៅក្នុងរន្ធដីធ្វើចំពួយ សម្រាប់ចេញចូល ចេះធ្វើក្អមដាក់ទឹកបាន ទឹកមានរសផ្អែម ស្រដៀងនឹងទឹកម្រោមដែរ ។
-
យុកក្ប័ត្រ
(ម. ព.មើលពាក្យ ( ចូរមើលពាក្យ . . . ) យោក្ប័ត្រ) ។
-
យុកយាក់
( កិ. វិ.កិរិយាវិសេសនៈ ឬ កិរិយាវិសេសន៏ )
( សំ.សំស្រ្កឹត ( ភាសាសំស្រ្កឹត ) )
(យុក៑ “យ៉ាងកាច, យ៉ាងព្រហើន”) ដែលប្រើអាការកិរិយាយ៉ាងកាច, ដែលកញ្ឆក់កញ្ឆែងឥតក្រែង ឥតប្រណី, ដែលគ្រលុកឬលុកលុយតាមការ : ធ្វើយុកយាក់ ។
-
យុគ
( ន.នាមសព្ទ )
[យុក ]
( សំ.សំស្រ្កឹត ( ភាសាសំស្រ្កឹត ), បា.បាលី ( បាលីភាសា ) )
នឹម; គូ; អាយុ, អាយុពិភពលោក; កាល, គ្រា, សម័យ ។ ដំណើរ កំណត់កាលរបស់ពិភពលោក; តាមលទ្ធិបុរាណថាយុគមាន ៤ គឺ ទី ១ ក្រឹតយុគ (សំ. ក្ឫត--) “យុគមាស, អាយុមាស” (ហៅសត្យយុគ “យុគប្រកបដោយពាក្យសត្យ” ក៏បាន) មានកំណត់ត្រឹម ១.៧២៨.០០០ ឆ្នាំមនុស្ស ត្រូវជា ៤.៨០០ ឆ្នាំទិព្យ (ពួកមនុស្សក្នុង យុគនេះមានអាយុវែងៗ មានសេចក្ដីសុខច្រើន); ទី ២ ត្រេតយុគ ឬ ត្រេតាយុគ “យុគប្រាក់, អាយុប្រាក់” មានកំណត់ត្រឹម ១.២៩៦.០០០ ឆ្នាំមនុស្ស ត្រូវជា ៣.៦០០ ឆ្នាំទិព្យ (ពួកមនុស្សក្នុង យុគនេះមានអាយុវែងយ៉ាងមធ្យម ទាំងសេចក្ដីសុខក៏យ៉ាងមធ្យម ដែរ); ទី ៣ ទ្វាបរយុគ "យុគមានចំនួនលេខពីរៗ គឺលេខគត់គូ" មានកំណត់ត្រឹម ៨៦៤. ០០០ ឆ្នាំមនុស្ស ត្រូវជា ២.៤០០ ឆ្នាំទិព្យ (ក្នុងយុគនេះអាយុមនុស្សនិងសេចក្ដីសុខយ៉ាងអន់); ទី ៤ កលិយុគ“ យុគប្រកបដោយទោស, ប្រកបដោយជម្លោះ” មានកំណត់ត្រឹម ៤៣២.០០០ ឆ្នាំមនុស្ស ត្រូវជា ១.២០០ ឆ្នាំទិព្យ (យុគយើងសព្វថ្ងៃ នេះឯង, ពួកមនុស្សមានអាយុនិងសេចក្ដីសុខតិចណាស់); បូករួម កំណត់ឆ្នាំរបស់យុគទាំង ៤ ជាបួនលានបីសែនពីរហ្មឺន (៤.៣២០.០០០) ឆ្នាំមនុស្ស ត្រូវជា ១២.០០០ ឆ្នាំទិព្យហៅថា មហាយុគមួយ ។ យើងសព្វថ្ងៃនៅក្នុងកលិយុគ យើងសព្វថ្ងៃនៅក្នុងយុគទី ៤ ។
-
យុគគ្រាះ
( ន.នាមសព្ទ )
[យុគៈ-- ]
( សំ.សំស្រ្កឹត ( ភាសាសំស្រ្កឹត ), បា.បាលី ( បាលីភាសា ) )
(យុគគ្រហ, យុគគ្រាហ; យុគគ្គហ, យុគគ្គាហ) ការប្រកាន់ជា គូៗ គឺការប្រកាន់ពួក (ដំណើរប្រកាន់ថាពួកយើងពួកគេ) : យុគគ្រាះ ជាហេតុនាំឲ្យកើតជម្លោះ ។
-
យុគន្តកល
( ន.នាមសព្ទ )
[យុគ័នតៈ-- ]
or –សម័យ
(< យុគ + អន្ត + កាល ឬ--សមយ; យុគាន្ត--) កាលឬសម័យជាទីបំផុតនៃយុគ; កាលឬសម័យ ជាទីបំផុតនៃអាយុ ។
-
យុគន្ធរ
( ន.នាមសព្ទ )
[យុគន់-ធ ]
( សំ.សំស្រ្កឹត ( ភាសាសំស្រ្កឹត ), បា.បាលី ( បាលីភាសា ) )
(ប្រដាប់ទ្រទ្រង់នូវគូ (ទូករទេះ; ចន្ទាសរថ; ដងរ៉ែក) ។ ភ្នំដែលទ្រទ្រង់ នូវគូនៃព្រះអាទិត្យនិងព្រះចន្ទ្រ (ឈ្មោះភ្នំមួយក្នុងពួកភ្នំសត្តបរិភណ្ឌ) : ភ្នំយុគន្ធរ ។
-
យុគលពិន្ទុ
( ន.នាមសព្ទ )
[យុគៈលៈពិន-ទុ ]
( សំ.សំស្រ្កឹត ( ភាសាសំស្រ្កឹត ), បា.បាលី ( បាលីភាសា ) )
(យុគល “គូ” + វិន្ទុ ឬ ពិន្ទុ “តំណក់; ចំណុច”) ចំណុចមួយគូ ឬចំណុចពីរទន្ទឹមគ្នា (ម. ព.មើលពាក្យ ( ចូរមើលពាក្យ . . . ) ពិន្ទុ ផង) ។ ពាក្យសន្មតឲ្យជា ឈ្មោះវណ្ណយុត្តមួយយ៉ាង (:) ដូចគ្នានឹង ដឺពង់ក៍ (Deux points) របស់បារាំងសែស, សម្រាប់ប្រើចុចពីខាងមុខអក្សរ ដែលមានសំឡេង ជា អៈ, អាៈ, អេៈ, ជាដើម ដូចជាខេមរៈ, ធុរៈ, ភារៈ, មរណៈ, លក្ខណៈ, សក្ការៈ, ស្រៈ, អក្ខរៈ, អ៊ីថាៈ, អេៈអុៗ, រអេះរអុ ជាដើម; ប៉ុន្តែ ពាក្យដែលជា សមាសនាម មានដើមថា កម្ពុជរដ្ឋ, ខេមរជាតិ, មគធភាសា, មរណភាព, រាជបុត្រ, សក្ការបូជា, អក្ខរវិធី (ក័ម-ពុជៈរ័ក, ខេម៉ៈរ៉ៈជាត, មៈគៈធៈភាសា, មៈរៈណៈភាប, រាជៈបុត, ស័កការ៉ៈបូជា, អ័កខៈរ៉ៈវិធី) នេះ កុំចុចអក្សរកណ្តាលជា កម្ពុជៈរដ្ឋ, ខេមរៈជាតិ, មគធៈភាសា, មរណៈភាព, រាជៈបុត្រ, សក្ការៈបូជា, អក្ខរៈវិធី ដូច្នេះឡើយ ។ មួយទៀត, យុគលពិន្ទុ នេះមិនមានសំឡេងទេ សម្រាប់ប្រើជាគ្រឿងសម្គាល់ការចង្អុលពាក្យឬសេចក្តីខាងមុខ ដែលជាឧទាហរណ៍ឬជាព័ស្តុតាងជាដើម, ដូចជាម្តាយនិយាយ ថា : កូន, ឯងខំប្រឹងរៀនសូត្រទៅ ទាន់ខ្លួននៅក្មេង ! (ម. ព.មើលពាក្យ ( ចូរមើលពាក្យ . . . ) វណ្ណយុត្ត ផង) ។
-
យុគលៈ
( ន.នាមសព្ទ )
[យុគៈលៈ ]
or យុគល
( សំ.សំស្រ្កឹត ( ភាសាសំស្រ្កឹត ), បា.បាលី ( បាលីភាសា ) )
(យុគល) គូ; ខ្មែរច្រើនប្រើតែដែលប្រកបជាបទសមាសៈ
- យុគលបាទ ឬ - បាទយុគល (យុគៈលៈបាត ឬ បាទៈយុគល់) ជើងទាំងគូ គឺជើងទាំងពីរ; (រ. ស.) : ព្រះ-- (ព្រះបាទទាំងគូ) ។
- យុគលហត្ថ ឬ - ហត្ថយុគល (យុគៈលៈហ័ត ឬ ហ័តថៈយុគល់) ដៃទាំងគូ គឺដៃទាំងពីរ; (រ. ស.) : ព្រះ-- (ព្រះហស្តទាំងគូ) ។ល។
<< Prev 1 ... 10 11 12 13 14 15 16 ... 20 Next >>