Khmer Dictionary: ត្រេក

Chuon Nath's Khmer-Khmer Dictionary Full Text Search

តម្រេក ( ន.នាមសព្ទ ) [តំ-រ៉េក ]
សេចក្ដីត្រេក : មានតម្រេក, កើតតម្រេក, ឥតតម្រេក ។
ត្រេក ( កិ.កិរិយាសព្ទ )
រីកចិត្ត ។ ត្រេកត្រអាល (ម. ព.មើលពាក្យ ( ចូរមើលពាក្យ . . . ) ត្រអាល) ។ ត្រេកអរ មានអំណររីករាយចិត្ត ។
ត្រអាល ( កិ.កិរិយាសព្ទ )
រីករាយសប្បាយតាមចិត្តឥតនឹកព្រួយ ឥតកំដឹង : ត្រអាលនឹងល្បែងហួសពេក ។ ត្រេកត្រអាល ត្រេកសប្បាយត្រអេកត្រអាលហួសពេកណាស់ ។
ត្រអេក ( ប.បរិវារសព្ទ )
ពាក្យសម្រាប់និយាយផ្សំជាមួយនឹងពាក្យ ត្រអាល ថា :
- ត្រេកត្រអាល គឺរីករាយសប្បាយតាមតែតម្រេក : នែនាង, ឯងកុំបណ្ដោយចិត្តឲ្យត្រេកត្រអាលហួសពេក ! នាងឯងត្រូវខំប្រឹងរៀនសូត្រឲ្យម៉ឺងម៉ាត់ទៅ ទាន់ខ្លួននៅក្មេង ! (ពាក្យរំលឹកយុវជនដែលកំពុងរៀនសូត្រ) ។
ពាល ( គុ.គុនសព្ទ )
ទន់; ដែលនៅក្មេង; ល្ងង់, ខ្លៅ, មិនឈ្លាស; កាច, សាហាវ; អាក្រក់ ។
- ព្រះអាទិត្យពាល ព្រះអាទិត្យដែលទើបរះមានពន្លឺនៅស្រទន់, ហៅថា ពាលសូរ្យ (អ. ថ. ពាលៈសូ) ។
- ក្មេងពាល ក្មេងដែលនៅតូចរាប់ពីត្រឹមអាយុ១ថ្ងៃដល់៨ឆ្នាំ, ហៅថា ពាលទារក (អ. ថ. ពាលៈទារក់) ។
- កំពុងពេញពាល ក្មេងជំទង់ដែលនៅកំពុងត្រេកត្រអាលនឹងការលេងសប្បាយ ។
- ពាលពៅ (ពាល--) ពាក្យសម្រាប់ប្រើក្នុងកាព្យ ហៅស្ត្រីដែលជាកូនពៅនៅកំពុងពេញក្រមុំក្មេង ។
- មនុស្សពាល មនុស្សដែលល្ងង់, ខ្លៅ ឬ កាច, អាក្រក់ ។
- ម្រឹគពាល ឬ - ម្រឹគពាឡ ម្រឹគដែលកាចឬសាហាវ, ហៅថា ពាលម្រឹគ ឬ ពាឡម្រឹគ (អ. ថ. ពាលៈម្រឹក) ។ ន. អ្នកដែលកាត់ (បង្ខូច) ប្រយោជន៍ពីរយ៉ាងគឺ ប្រយោជន៍របស់ខ្លួននិងប្រយោជន៍របស់អ្នកដទៃ ឬប្រយោជន៍បច្ចុប្បន្ននិងប្រយោជន៍បរលោក : សេពគប់ពាលបណ្ដាលឲ្យខូចប្រយោជន៍ ។
- ពាលសាមាន្យ (ពាល--) ពាលធម្មតា គឺពាលរយ (ម. ព.មើលពាក្យ ( ចូរមើលពាក្យ . . . ) សាមាន្យ ផង) ។
- ពាលទ្រើសឃ្នង ឬ - ពាលយង់ឃ្នង (ពាល--) ពាលដែលសាហាវអង់អាចឥតកោតញញើតច្បាប់ ។ល។
រតិ ( ន.នាមសព្ទ ) [រៈតិ ]
រាគ:, តម្រេក, សេចក្ដីត្រេកត្រអាល; មេថុន; សេចក្ដីរីករាយ; អំណរ... ។
- រតិកម្ម, រតិក្រិយា (រៈតិ-ក័ម,-ក្រិ-យ៉ា) ការរួមបវេណី, មេថុនសេវនៈ ។
- រតិគ្រឹះ ផ្ទះសម្រាប់កំសាន្តសប្បាយ ។
- រតិទូតី ស្រីអ្នកនាំការឲ្យបុរសស្ត្រីស្រឡាញ់គ្នា (មេអណ្តើក) ។ល។
- កាមរតិ (កាម៉ៈរៈតិ) សេចក្ដីត្រេកត្រអាលទៅរកកាម, តម្រេកក្នុងកាមគុណ ។
- ធម្មរតិ (ធ័ម-មៈរៈតិ) អំណរចំពោះធម៌ ។
- វនរតិ (វៈនៈ--) អំណរទៅរកព្រៃ, សេចក្ដីពេញចិត្តនៅក្នុងព្រៃ ។ល។
រមណីយ ( គុ.គុនសព្ទ ) [រៈមៈនីយៈ ]
ដែលគួររីករាយ, គួរត្រេកអរ, សប្បាយ, ចាប់ចិត្ត; ល្អ ។ សម្រាប់ប្រើផ្សំជាបទសមាសដាក់ភ្ជាប់ពីខាងដើមនាមនាមដទៃ, ដូចជា រមណីយគ្រាម ស្រុកដែលសប្បាយ ។
- រមណីយដ្ឋាន, --ស្ថាន ឬ--ភូមិ ទី, តំបន់ដែលគួររីករាយ, ដែលសប្បាយ ។
- រមណីយប្បទេស ឬ--ប្រទេស ប្រទេសដែលសប្បាយ ។
- រមណីយវ័ន ព្រៃដែលសប្បាយ ។
- រមណីយារាម (<រមណីយ+អារាម) អារាម គឺសួនឬវត្តដែលសប្បាយ ។
- រមណីយោទ្យាន (< រមណីយ + ឧទ្យាន, ឧ > ឱ) ឱទ្យានដែលសប្បាយគួរឲ្យចង់ឃើញចង់មើល ។ល។ ប្រើជា រាមណេយ្យ (រាមៈនៃយៈ) ក៏បាន, ផ្សំជាបទសមាសបានដូច រមណីយ ដែរ (ប្រើតាមគួរដល់ការប្រកប) ។
រមតិ ( កិ.កិរិយាសព្ទ ) [រៈមៈតិ ]
(រម + អ + តិ ជាកិរិយាអាខ្យាតត្រង់បឋមបុរិសៈ) ត្រេកអរ, តែងត្រេកអរ, រីករាយ, រមែងរីករាយ ។ ពាក្យសម្រាប់អានឲ្យចាប់ចួន របស់អ្នករៀនបាលី ដោយប្រើអក្សរកាត់ ៨ តួគឺ ថី “ស្ត្រី”, បុ (ប៉ុ) “បុរស”; ខុ “ភិក្ខុ”, ធំ (ធ័ង) “ធម៌”; ហឹ (ហិង) “ក្របី”, បំ (បុ័ង) “ភក់”; ហំ (ហ័ង) “សត្វហង្ស”, របា (ប៉ោ) “ស្រះបោក្ខរណី គឺស្រះដែលមានឈូក”; រៀងតាមលំដាប់ថា ថី រមតិ បុ; ខុ រមតិ ធំ; ហឹ រមតិ បំ; ហំ រមតិ បោ (ឬថាត្រឹមតែ ថី-បុ, ខុ- ធំ, ហឹ- បំ, ហំ-បោ ប៉ុណ្ណេះក៏បាន) មានអត្ថន័យថា ស្ត្រីតែងត្រេកអរចំពោះបុរស; ភិក្ខុតែងត្រេកអរចំពោះធម៌; ក្របីតែងត្រេកអរចំពោះភក់; សត្វហង្សតែងត្រេកអរចំពោះស្រះបោក្ខរណី (យើងយកមកចុះជាពិសេសក្នុងវចនានុក្រមនេះតាមលំដាប់មេពាក្យ សម្រាប់អ្នករៀនបាលីឲ្យឈ្លាសវៃក្នុងការប្រើបាលីកាត់ជា លុបន័យ)។ ពាក្យចួនរណ្តំមិនពេញជាកាព្យសុទ្ធសាធថា ស្ត្រីតែងត្រេកអរនឹងបុរស, ភិក្ខុទាំងអស់តែងត្រេកអរចំពោះធម៌, ក្របីតែងត្រេកអរចំពោះភក់មិនបវរ, សត្វហង្សតែងត្រេកអរចំពោះស្រះមានឈូក (មើលពាក្យ លុបន័យ ឬ លោបន័យ ផង) ។
រស ( ន.នាមសព្ទ ) [រស់ ]
សម្ផស្សប្លែកៗ ដែលប៉ះពាល់ជិវា្ហបសាទ ដឹងថា ប្រៃ, ជូរ, ចត់, ល្វីង, ផ្អែម ជាដើម : រសប្រៃ, រសជូរ, រសផ្អែម; អាហារមានរសឆ្ងាញ់ ។ បើផ្សំជាបទសមាសរៀងពីខាងដើមសព្ទដទៃ អ. ថ. រៈសៈ ឬចួនកាល អ. ថ. រស់ ក៏មានខ្លះ, បើរៀងពីខាងចុង អ. ថ. រស់; សព្ទនេះមានន័យច្រើនយ៉ាងណាស់, ប្រែតាមរូបធាតុ គឺប្រភពដើមថា “វិស័យជាទីត្រេកអររបស់សត្វ” ឬថា “វិស័យដែលសត្វទទួលរ៉ាប់រងដោយការដឹង”, ប្រែតាមដំណើរសេចក្ដី នៅមានច្រើន យ៉ាងទៅទៀត គឺប្រែថា ការដឹងអារម្មណ៍; សម្ផស្សកាម; តម្រេក; វត្ថុរាវ; ទឹកដម; ធាតុទឹកក្នុងរាងកាយ; ទឹកក្នុងសាច់, ក្នុងដើមឬក្នុងផ្លែ; ទឹកបន្សារ; កិច្ច; នាទី, មុខការ; សម្បត្តិ; ព្យាយាម; មារយាទ ។ល។
- រសក : អ្នកចម្អិនអាហារ, អ្នកពិសែស, ចុងភៅ (បើស្ត្រីជា រសិកា) ។
- រសគន្ធ (រៈសៈគន់ ឬ រស់-គន់-ធ) ក្លិនរស (ពាក្យកាព្យប្រើជា រសគន្ធា ក៏មាន) ។
- រសជាត (រស់-ជាត) ជាតរបស់រស (រសឆ្ងាញ់ពិសា) ។
- រសញ្ញា,
- រសនា (រៈស័ញ-ញ៉ា, រៈសៈន៉ា) អណ្ដាត ។ (រសនា ប្រែថា “ខ្សែក្រវាត់ស្ត្រី; តម្រេក; សេចក្ដីឆ្ងាញ់ពិសា; សំឡេង” ក៏បាន)។
- រសញ្ញូ អ្នកប្រាជ្ញខាងអក្សរសាស្រ្ត, ខាងតែងសេចក្ដី, ខាងកាព្យឃ្លោង ។
- រសតេជ័ស ឬ--តេជះ ឈាម ។
- រសធម៌ (រស់--) ដូចគ្នានឹង ធម្មរស : សូវស្លាប់ទៅគាប់ រសធម៌កុំបីបង់ (សាស្រ្តាច្បាប់រាជនេតិ) ។
- រសធាតុ,
- រសនាថ,
- រសរាជ,
- រសេន្រ្ទ បរទ ។
- រសនាយក ព្រះសិវៈ (ព្រះឥសូរ) ។
- រសនាលិះ (<រសនាលិហ៍) សុនខ ។
- រសផល ផ្លែឈើមានរស; ដើមដូង ។
- រសភង្គ (រៈសៈភ័ង) ដំណើរខូចរស; ដំណើរទាស់អារម្មណ៍, ទាស់ចិត្ត; សេចក្ដីអផ្សុក ។
- រសវតី (រៈសៈវៈដី) រោងចម្អិនអាហារ, ផ្ទះបាយ ។
- រសវិទ,
- រសវិទូ,
- រសាយនវិទ (រៈសាយ៉ៈ-ន៉ៈវិត) អ្នកចេះរសវិទ្យា; អ្នកស្លបរទ; ពេទ្យ ។
- រសវិជ្ជា,
- រសវិទ្យា,
- រសាយនវិទ្យា វិជ្ជាប្រែធាតុឬផ្សំធាតុគឺចំណេះប្រែឬផ្សំធាតុរ៉ែផ្សេងៗ, ធាតុវិជ្ជា ។ល។
- ករូណរស ឬ - ករុណារស រស (កម្លាំង) នៃសេចក្ដីអាណិត, អាសូរ ។
- គន្ធរស រសក្លិន ។
- ធម្មរស រសធម៌ ។
- មធុររស រសផ្អែម; រសឆ្ងាញ់ ។
- រជតរស (រៈជៈតៈរស់) ទឹកប្រាក់ ។
- វីររស កម្លាំងព្យាយាម, សេចក្ដីភ្លៀវក្លា ។
- សុគន្ធរស ទឹកក្រអូប, ទឹកអប់ ។
- សុវណ្ណរស ទឹកមាស ។
- ស្រឹង្គាររស រសសេចក្ដីស្រឡាញ់, កម្លាំងស្នេហា ។
- ហាសនរស រសសេចក្ដីរីករាយ, កម្លាំងសេចក្ដីត្រេកត្រអាល ។
- ឱជារស ទឹកកម្លាំងកាយ; រសឆ្ងាញ់ពិសា ។
- ឱសថរស ឬ ឱសធរស រសឱសថ, ទឹកថ្នាំរម្ងាប់រោគ ។ល។
រាគ ( ន.នាមសព្ទ )
(រាគ) តម្រេក, សេចក្ដីរីករាយ, ត្រេកត្រអាល ចំពោះកាម : ត្រូវរាគៈគ្របសង្កត់ ។
- រាគគ្គិ (រាគ័ក-គិ; បា. < រាគ + អគ្គិ) ភ្លើងរាគៈ, រាគៈដែលទុកដូចជាភ្លើង : រាគគ្គិ ជាភ្លើងមិនសម្ដែងឲ្យឃើញផ្សែងនិងអណ្ដាត ប៉ុន្តែឆេះរង្គំងំរង្គាលលើសខ្នាតឥតនរណាពណ៌នាប្រាប់គ្នាឲ្យដឹងសព្វគ្រប់បានដុតសត្វឲ្យឆេះខ្លោចប្រាណពុំដឹងខ្លួន... (បរិយាយរបស់ ព. ពុ.) ។
- រាគចរិត (រាគៈចៈរ៉ិត) អ្នកដែលមានចរិតក្រាស់ដោយរាគៈ ។
- រាគចិត្ត ចិត្តដែលប្រកបដោយរាគៈ ។
- រាគាទិក្កិលេស (បា. < រាគ + អាទិ + កិលេស) កិលេសមានរាគៈជាដើម ។
- រាគាភិភូត (បា. < រាគ + អភិភូត “គ្របសង្កត់”) ដែលត្រូវរាគៈគ្របសង្កត់ ។ល។

Next >>

Headley's Khmer-English Dictionary Full Text Search

ត្រេក ( adj ) [treek] - detail »
to be happy, glad, delighted, pleased; to be passionate.
ត្រេក ( v ) [treek] - detail »
to rejoice, enjoy