Khmer Dictionary: ឧដ្ឋាន
Chuon Nath's Khmer-Khmer Dictionary
-
ឧដ្ឋាន
( ន.នាមសព្ទ )
[អ៊ុត-ឋាន ឬ អ៊ុត-ឋាន៉ៈ]
or ឧដ្ឋានៈ
( បា.បាលី ( បាលីភាសា ), សំ.សំស្រ្កឹត ( ភាសាសំស្រ្កឹត ) )
(ឧដ្ឋាន; ឧត្ថាន ឬ ឧត្សាន) ការក្រោក; ការក្រោកពីដេក; សេចក្ដីព្យាយាមក្លៀវក្លា, សេចក្ដីខំប្រឹងពេញកម្លាំងសេចក្ដីក្រវើនក្រតើនធ្វើការដោយមិនខ្ជិលច្រអូស : មនុស្សមានឧដ្ឋានៈ តែងចួបប្រទះប្រយោជន៍ជាដរាបពុំដែលខាន ។ ព. សុ. អ្នកមានឧដ្ឋាន តែងបានទ្រព្យធន ។ (ព. កា.ពាក្យកាព្យ គឺពាក្យសម្រាប់ប្រើក្នុងកាព្យ) : ឧដ្ឋានគឺព្យាយាម មិនទីមទាមដោយក្តីខ្ជិល មិនក្រាញឲ្យរេចរិល អាចរំកិលបង្វិលការ ។ ជាគុណធម៌ថ្លៃ អ្នកឈ្លាសវៃមានវិចារណ៍ ពុំដែលមានថ្លោះការ ព្រោះដោយសារមានឧដ្ឋាន ។ អ. ថ. អ៊ុត-ឋាន៉ៈ, ដូចជា ឧដ្ឋានកាល ឬ--វេលា កាលឬវេលាដែលត្រូវក្រោក ។
- ឧដ្ឋានភាព ភាវៈនៃឧដ្ឋានៈ ។
- ឧដ្ឋានវន្ត (--វ័ន) អ្នកដែលមានឧដ្ឋានៈ (បើស្ត្រីជា ឧដ្ឋានវន្តី ឬ--វតី) ។
- ឧដ្ឋានសញ្ញា ការកំណត់វេលាដែលត្រូវភ្ញាក់ឬត្រូវក្រោកពីដេក : គួរធ្វើឧដ្ឋានសញ្ញារាល់ពេលដែលរៀបដេក ។
- ឧដ្ឋានសម្បទា ការបរិបូណ៌ដោយសេចក្ដីខំប្រឹងពេញកម្លាំង : ឧដ្ឋានសម្បទាជាជំនួយជួយឲ្យភ័ព្វព្រេងសំណាងចេញមុខឲ្យផល (ម. ព.មើលពាក្យ ( ចូរមើលពាក្យ . . . ) សម្បទា ផង) ។
- ឧដ្ឋានសម័យ សម័យដែលត្រូវក្រោក; សម័យដែលត្រូវខំប្រឹងប្រែងធ្វើកិច្ចការដោយពេញកម្លាំង (ព. កា.ពាក្យកាព្យ គឺពាក្យសម្រាប់ប្រើក្នុងកាព្យ) : ប្រទះឧដ្ឋានសម័យ ត្រូវប្រឹងកែខៃឲ្យទាន់គេ កុំនៅទម្រន់ដោយធ្វេសទ្វេ គេភ្ញាក់ពីដេកយើងត្រូវភ្ញាក់ ។ គេផ្តើមកិច្ចការយើងត្រូវផ្តើម កុំអើតអើមត្រាតែខ្លួនធ្លាក់ ព្រយុងចំហុងផុងខូចល័ក្ខណ៍ រអាក់រអួលដួលសន្លប់ ។ល។
Headley's Khmer-English Dictionary
-
ឧដ្ឋាន
( n )
[ʔuttʰaan, ʔuttʰaanaʔ]
waking up, getting up; hard work, perseverance, vigorous effort, vigor; alertness, awareness