Khmer Dictionary: ពិន័យ
Chuon Nath's Khmer-Khmer Dictionary Full Text Search
-
ខ្នប់
( ន.នាមសព្ទ )
អ្វីៗ នៅក្នុងកប់នៅឡើយ : ខ្មោចក្នុងខ្នប់, ព្រហក់មួយខ្នប់ ។ ច្បាប់បុរាណថា បើស្រីណាយកប្ដីទៀត មិនទាន់បានរំលាយរូបប្ដីមុន នោះខុសនឹងច្បាប់សង្ឃការី ត្រង់មាត្រាហៅថា កន្លងខ្នប់ ត្រូវពិន័យលក់ ។
-
កន្លងខ្នប់
( ន.នាមសព្ទ )
ទោសកំហុស សម្រាប់តុលាការធ្វើទណ្ឌកម្មពិន័យបុរសស្ត្រី ដែលប្រពន្ធ ឬ ប្ដីស្លាប់ចោលទៅហើយ បើពុំទាន់បានលើកខ្មោចស្រោចឆ្អឹង គឺពុំទាន់បានរំលាយសពខ្មោចប្រពន្ធ ឬ ប្ដីនោះនៅឡើយទេ ហើយបុរសពោះម៉ាយ ឬ ស្ត្រីមេម៉ាយនោះ មានប្រពន្ធ ឬ មានប្តីថ្មីទៀត, យ៉ាងនេះច្បាប់បញ្ញត្តិឲ្យអាជ្ញាពិន័យបុរស ឬ ស្ត្រីនោះជាប្រាក់ ៨ ដេញ គឺ ១២ រៀល, ទោសកំហុសនោះ ហៅថា ទោសកន្លងខ្នប់ (ប្រើតែក្នុងសម័យពីដើម) ។
-
ទណ្ឌ
( ន.នាមសព្ទ )
[ទ័ន ឬ ទ័នឌៈ ]
(ទណ្ឌ) ដំបង, ឈើច្រត់; កំណាត់ឈើ; អាជ្ញា; ការពិន័យ; ទោស, កំហុស ។ (រ. ស.) : ព្រះទណ្ឌៈ (ដំបងក្សត្រ) ។ ទោសទណ្ឌ ទោសជាអាជ្ញា ។
-
ធនទណ្ឌ
( ន.នាមសព្ទ )
[ធៈនៈទ័ន ]
ក្រយាពិន័យ ។
-
ផាក
( កិ.កិរិយាសព្ទ )
ពិន័យលក់តាមទោសល្មើសកន្លងបញ្ញត្តិ ។
-
ពិន័យ
( ន.នាមសព្ទ )
[--នៃ ]
(វិនយ) វិន័យគឺ ច្បាប់ប្រដៅអំពីរបៀបហាត់កាយវាចាឲ្យរាបសា, ច្បាប់ណែនាំឲ្យរក្សាសីលសិក្ខា ។ ខ្មែរប្រើពាក្យពិន័យ នេះចំពោះតែការបង្គាប់ឬដាក់កំហិត (លក់) ឲ្យបង់ប្រាក់ជាប្រយោជន៍ឃ្លាំងរាជការតាមទោសល្មើស : ត្រូវមានពិន័យ...; ទទួលពិន័យ...។ ច្រើនប្រើជា កិ. ជាង : ពិន័យតាមទោសល្មើស ...។
-
ព្នៃ
( គុ.គុនសព្ទ )
ដែលទ្វេឡើង, ដែលចម្រើនឡើង, ដែលចម្រើនជាពីរគុណជាងពីមុន : គ្រុនព្នៃ ។
- លក់ព្នៃ លក់ទ្វេរគុណ; ប្រើក្លាយមកពីពាក្យ ពិន័យ គឺពិន័យលក់ទ្វេគុណមួយជាពីរ (ម. ព.មើលពាក្យ ( ចូរមើលពាក្យ . . . ) ពិន័យ ទៀតផង) ។
-
ព្រហ្ម
( ន.នាមសព្ទ )
[ព្រំ]
(ព្រហ្មន៑) សេចក្ដីចម្រើន; សេចក្ដីរីកចិត្ត; សេចក្ដីប្រសើរ; ចំណែកចិត្ត; វេទ; សីល... ។ ទេវតាដែលកើតនៅព្រហ្មលោក ដោយអំណាចផលនៃឈានចិត្ត : ព្រះព្រហ្ម, ទៅកើតជាព្រហ្ម, ឋានព្រហ្ម ។ មាតាបិតា ក៏ហៅ ព្រហ្ម (របស់កូន) ព្រោះមានព្រហ្មវិហារផ្សាយទៅរកបុត្រ ។ ព្រះសម្មាសម្ពុទ្ធ និងព្រះអរហន្តក៏ហៅថា ព្រហ្ម ព្រះមានព្រហ្មចរិយធម៌ដ៏ប្រសើរបំផុត ។
- ព្រាហ្មណ៍ ក៏ហៅថា ព្រហ្ម ដែរ ព្រោះពួកព្រាហ្មណ៍ប្រកាសជំនឿថា ពូជដើមរបស់ខ្លួនកើតអំពីព្រះឱស្ឋព្រហ្ម ។ល។ គុ. ប្រសើរ, ខ្ពង់ខ្ពស់, ទូលាយ...។ ពាក្យនេះច្រើនប្រើរួមចូលនាំមុខនាមសព្ទដទៃ តាមគួរដល់ការប្រកប, ដូចយ៉ាង : ព្រហ្មកាយ, ព្រហ្មគីតិ, ព្រហ្មចក្រ, ព្រហ្មចរិយ, ព្រហ្មចារី ជាដើម (ម.ព. ទាំងនោះ) ។
- ព្រហ្មកាយ (ព្រះហ្មៈ-- ឬ ត. ទ. ស្រ. ព្រំមៈ--) ន. (បា.) ពួកព្រហ្ម, ពួកព្រហ្មនីមួយៗ ។
- ព្រហ្មកាយិកទេវតា ឬ - ព្រហ្មកាយិកា ទេវតាពួកព្រហ្ម ឬពួកទេវតាដែលកើតក្នុងព្រហ្មលោក ។
- ព្រហ្មគីតិ (ព្រំមៈគីតិ, ឬ--គីត) ន. (បា. ព្រហ្ម “ព្រហ្ម” + គីតិ “ចម្រៀង”) ឈ្មោះកាព្យមួយយ៉ាង មានជើង ៤ គឺក្នុងមួយរបះមាន ៤ ឃ្លា, ត្រង់ឃ្លាទី ១ និងទី ៣ មាន ៥ ពាក្យ, ឃ្លាទី ២ និងទី ៤ មាន ៦ ពាក្យ : បទព្រហ្មគីតិ, ដូចជា : អ្នកមានរក្សាខ្សត់ ដូចសំពត់ព័ទ្ធពីក្រៅ អ្នកប្រាជ្ញរក្សាខ្លៅ ដូចសំពៅនិងសំប៉ាន ។
- ព្រហ្មគោល (ព្រះហ្មៈ--ឬព្រំមៈ--) ន. (សំ.) ចក្រវាល, មណ្ឌលចក្រវាល (ម. ព.មើលពាក្យ ( ចូរមើលពាក្យ . . . ) គោល ផង) ។
- ព្រហ្មចក្រ (ព្រះហ្មៈច័ក, ឬ ព្រំមៈ--) ន. (សំ. បា.--ចក្ក) ចក្រវាល; ពុទ្ធសាសនា ។
- ព្រហ្មចរិយ, --យៈ ឬ - ព្រហ្មចារ្យ (ព្រះម្មៈចៈរ៉ិយ៉ៈ ឬ--ចា, ឬក៏ ត. ទ. ស្រ. ព្រំមៈ--) ន. (បា. ព្រហ្មចរិយ; សំ. ព្រហ្មចយ៌) បែបបទ ឬសណ្ដាប់ធ្នាប់របស់ព្រហ្មចារី ឬព្រហ្មចារិនី; ការប្រព្រឹត្តធម៌ដ៏ប្រសើរ ។ តាមន័យខាងពុទ្ធសាសនាថា ការឲ្យទាន, ការខ្វល់ខ្វាយ ឬខ្នះខ្នែងចំពោះអំពើជាកុសល, ការរក្សាសីល ៥, ការចម្រើនព្រហ្មវិហារ ៤ ការសម្ដែងធម៌ ឬណែនាំពន្យល់ឲ្យអ្នកដទៃកាន់អំពើសុចរិត, ការវៀរចាកមេថុនធម្ម, សេចក្ដីសន្ដោសចំពោះភរិយារបស់ខ្លួន, សេចក្ដីព្យាយាមដ៏ខ្ជាប់ខ្ជួនក្នុងការកុសល, ការរក្សាឧបោសថសីលតាមកាលកំណត់, អរិយមគ្គ, ព្រះពុទ្ធសាសនាទាំងមូល, អធ្យាស្រ័យ (ទាំង ១២ យ៉ាងនេះ) ហៅថា ព្រហ្មចរិយ ឬ ព្រហ្មចារ្យ (ហៅថា ព្រហ្មចរិយធម៌ ក៏បាន) ។
- ព្រហ្មចរិយធម៌ (ព្រះហ្មៈចៈរ៉ិយ៉ៈធ័រ, ឬព្រំមៈ--) មើលពាក្យ ព្រហ្មចរិយ ។
- ព្រហ្មចារិនី (ព្រះហ្មៈ-- ឬព្រំមៈ--) ន. (បា.; សំ. ព្រហ្មចារិន៑) អ្នកប្រព្រឹត្តព្រហ្មចារ្យ ។ ពាក្យនេះ, តាមលទ្ធិព្រាហ្មណ៍ សំដៅយកអ្នកដែលកំពុងហាត់រៀនវេទ ឬអ្នកដែលកំពុងសិក្សាលទ្ធិព្រាហ្មណ៍ សំដៅយកអ្នកដែលកំពុងហាត់រៀនវេទ ឬសំដៅចំពោះតែអ្នកដែលវៀរមេថុនធម្មដោយដាច់ខាត យ៉ាងដូចបព្វជិតមានភិក្ខុ, សាមណេរជាដើម; តាមលទ្ធិបុរាណ សំដៅយកកុមារ ឬកុមារីដែលនៅលីវសុទ្ធសាធ; ខាងលទ្ធិខ្មែរដែលប្រើតាមទម្លាប់ ច្រើនតែសំដៅយកកុមារីជំទង់ហៅថា ស្ត្រីព្រហ្មចារី; តែបើតាមបែបត្រឹមត្រូវ ព្រហ្មចារី សម្រាប់ហៅបុរស, ឯស្ត្រីត្រូវហៅ ព្រហ្មចារិនី (ម. ព.មើលពាក្យ ( ចូរមើលពាក្យ . . . ) ព្រហ្មចរិយ ផង) ។
- ព្រហ្មចារ្យ (ម. ព.មើលពាក្យ ( ចូរមើលពាក្យ . . . ) ប្រហ្មចរិយ) ។
- ព្រហ្មជាត ឬ - --ជាតិ (ព្រំមៈជាត) ន. ឈ្មោះក្បួនហោរមួយប្រភេទសម្រាប់មើលជតារាសីមនុស្ស : ក្បួនព្រហ្មជាតិ ។
- ព្រហ្មញ្ញ ឬ - ព្រហ្មណ្យ (ព្រះហ្ម័ញ, ព្រះហ្ម័ន ឬ ព្រំម័ញ, ព្រំម៉័ន) គុ. (បា. ឬ សំ.) ដែលជាប់ទាក់ទងដោយព្រហ្ម ឬដែលជារបស់ពួកព្រាហ្មណ៍ : លទ្ធិព្រហ្មញ្ញ, សណ្ដាប់ព្រហ្មញ្ញ, គម្ពីរព្រហ្មណ្យ (ប្រើជា ព្រហ្មាណ្យ ក៏បាន) ។
- ព្រហ្មញ្ញសាសនា (ព្រះហ្ម័ញ-ញៈសាសៈន៉ា, ឬត. ទ. ស្រ. ព្រំម៉័ញ-ញៈសាស្នា) ន. (បា. ព្រហ្មញ្ញ + សាសន) សាសនាដែលមានការជាប់ទាក់ទងដោយសេចក្ដីប្រកាន់ជឿថា មហាព្រហ្មជាអ្នកបង្កើតពពួកសត្វ... (សាសនារបស់ពួកព្រាហ្មណ៍); សរសេរជា ព្រហ្មញ្ញសាស្នា ក៏មាន ។
- ព្រហ្មណ្យ (ម. ព.មើលពាក្យ ( ចូរមើលពាក្យ . . . ) ព្រហ្មញ្ញ) ។
- ព្រហ្មទណ្ឌ (ព្រះហ្មៈទ័ន, ឬ ត. ទ. ស្រ. ព្រំមៈ--) ន. (បា.) ដំបងព្រហ្ម, អាជ្ញាព្រហ្ម; អាជ្ញាជាន់ខ្ពស់ ។ ឈ្មោះទណ្ឌកម្មមួយយ៉ាង សម្រាប់ជំនុំសង្ឃក្នុងពុទ្ធសាសនា ដាក់ទោសដល់បព្វជិតដែលរបឹងរឹងរូសមិនកោតខ្លាចវិន័យ, មានលក្ខណៈត្រូវជំនុំសង្ឃហាមមិនឲ្យបព្វជិតណាមួយនិយាយស្ដីរកបព្វជិតនោះជាដាច់ខាត, ត្រាតែបព្វជិតនោះដឹងខ្លួនហើយទន់ចិត្តអស់ពុតព្យសន៍ ចូលមកសូមលន់តួទើបជំនុំសង្ឃត្រូវលើកទណ្ឌកម្មនោះចេញ... (ព. វិ. ពុ.) ។ ឈ្មោះច្បាប់ដែលរាជការបញ្ញត្ត សម្រាប់ពិភាក្សា កាត់ទោស, ពិន័យមនុស្សដែលប្រព្រឹត្តល្មើសនឹងបញ្ញត្តិសម្រាប់ប្រទេស; ក្រមច្បាប់នោះសម្រាប់កម្ពុជរដ្ឋហៅថា ក្រមព្រហ្មទណ្ឌខេមរៈ ឬហៅថា ច្បាប់ព្រហ្មទណ្ឌ ក៏បាន (ម. ព.មើលពាក្យ ( ចូរមើលពាក្យ . . . ) ព្រហ្ម និង ទណ្ឌ, ទណ្ឌកម្ម ផង) ។
- ព្រហ្មទេយ្យ (ព្រះហ្មៈទៃ, ឬព្រំមៈ--) ន. (បា.) ទាន ឬរង្វាន់ដ៏ប្រសើរ; របស់ប្រទាន; រង្វាន់ដែលព្រះមហាក្សត្រទ្រង់ព្រះរាជទានដល់អ្នកណាមួយ ដោយអ្នកនោះបានធ្វើកិច្ចការអ្វីមួយឲ្យពេញព្រះទ័យ; ក្នុងរាជពីព្រេងនាយ ច្រើនតែប្រោសប្រទាន គោ, ក្របី, ដំរី, សេះ...; ស្រែ, ស្រុក, ខែត្រ ឲ្យដាច់មុខអាករទៅលើអ្នកនោះ, មិនតោងទាមជាប្រយោជន៍ឃ្លាំងហ្លួងដោយពេញទីឡើយ ។
- ព្រហ្មធម៌ (ព្រះហ្មៈ ធ័រ, ឬ ព្រំមៈ--) ន. (សំ.; បា. ព្រហ្មធម្ម) ធម៌ដ៏ប្រសើរ; ព្រហ្មវិហារ; ព្រះពុទ្ធសាសនា ។
- ព្រហ្ម័ន ឬ - ព្រហ្មាន ន. ព្រហ្ម (ម. ព.មើលពាក្យ ( ចូរមើលពាក្យ . . . ) ព្រហ្ម) ។
- ព្រហ្មលោក (ព្រះហ្មៈ--, ឬ ព្រំមៈ--) ន. (សំ. បា. លោកជាទីនៅនៃពួកព្រហ្ម, ឋានព្រហ្ម។
- ព្រហ្មវិមាន (ព្រះហ្មៈ--, ឬព្រំមៈ--, ឬព្រំមៈ--) ន. (សំ. បា.) វិមាននៃព្រហ្ម ។
- ព្រហ្មវិហារ (ព្រះហ្មៈវិហា, ឬព្រំមៈ--) ន. (បា.) ធម៌ជាទីនៅនៃព្រហ្ម, ធម៌ជាលំនៅនៃចិត្តដ៏ប្រសើរ; មាន៤យ៉ាងគឺ ១-មេត្តា ផ្សាយសេចក្ដីរាប់អានទៅរកសព្វសត្វ; ២-ករុណា ផ្សាយសេចក្ដីអាណិតទៅរកសព្វសត្វ; ៣-មុទិតា ផ្សាយអំណរទៅរកសព្វសត្វដែលបានសេចក្ដីសុខចម្រើន គឺមានអំណរនឹងគេបានសុខចម្រើន; ៤-ឧបេក្ខា ផ្សាយសេចក្ដីស្មោះស្មើទៅរកសព្វសត្វ ។
- ព្រហ្មសូត្រ (ព្រះហ្មៈសូត, ឬព្រំមៈ--) ន. (សំ.) អំបោះដ៏ប្រសើរ គឺអំបោះមង្គលក្នុងយញ្ញពិធី ឬអំបោះដែលប្រសិទ្ធីជាមង្គលសម្រាប់ពាក់សីសៈ ឬសៀតត្រចៀកស្ពាយឆៀងជាដើម (តាមលទ្ធិព្រាហ្មណ៍) ។
- ព្រហ្មា (ព្រះហ្មា, ឬ ព្រំមា) ន. (បា. < ព្រហ្ម) ព្រហ្ម (ព. កា.ពាក្យកាព្យ គឺពាក្យសម្រាប់ប្រើក្នុងកាព្យ) ។
- ព្រហ្មាណ្យ (ព្រះហ្មាន ឬ ព្រំ--) មើលពាក្យ ព្រហ្មញ្ញ និង ព្រហ្មាណ្យ ។
- ព្រហ្មាធិបតី (ព្រះហ្មាធិប៉ៈដី, ឬ ព្រំមា--) ន. (បា. --បតិ) ព្រហ្មជាអធិបតី គឺព្រហ្មដែលជាចម្បងជាងអស់ពួកព្រហ្ម (ហៅថា ព្រហ្មិន្ទ, ព្រហ្មេន្ទ្រ, ព្រហ្មេស្វរ៑ ក៏បាន) ។
- ព្រហ្មាស្ត្រ (ព្រំមាស) ន. (សំ. ក្ល.; សំ. < ព្រហ្មន៑ + ឝស្ត្រ “សស្ត្រានៃព្រហ្ម ឬសស្ត្រាដ៏ប្រសើរ”) ឈ្មោះសរដ៏វិសេសមួយប្រភេទ : សរព្រហ្មាស្ត្រ (មាននិយាយក្នុងរឿងរាមាយណៈ) ។
- ព្រហ្មិន្ទ ឬ - ព្រហេ្មន្ទ្រ (ព្រះហ្មិន, --ហ្មេន; ឬ ព្រំមិន, --មេន) មើលពាក្យ ព្រហ្មាធិបតី (ព. កា.ពាក្យកាព្យ គឺពាក្យសម្រាប់ប្រើក្នុងកាព្យ) ។
- ព្រហ្មេស្វរ៑ (ព្រះហ្មេស, ឬ ព្រំមេស) មើលពាក្យ ព្រហ្មាធិបតី (ព. កា.ពាក្យកាព្យ គឺពាក្យសម្រាប់ប្រើក្នុងកាព្យ) ។
-
មុខ
( ន.នាមសព្ទ )
[មុក ]
(ប្រធាននៃសរីរប្រទេស គឺប៉ែករូបកាយត្រង់ទីប្រជុំនៃថ្ងាស, ចិញ្ចើម, ភ្នែក, ច្រមុះ, មាត់, ចង្កា ។ មាត់; ប្រធាន; ទី; នាទី; លំអាន; ធ្នារ; ឡែក; បែប, យ៉ាង ... ។
- មុខការ ការដោយមុខ គឺការដោយឡែកពីគ្នា ។
- មុខក្រសួង ក្រសួងដោយឡែកពីគ្នា ។
- មុខក្រោយ (ព. ប្រ.) មុខដែលមានទ្រង់ទ្រាយប្រៀបប្រដូចនឹងសណ្ឋានមុខត្រីក្រាយ ។
- មុខក្រូចសើច (ព. ប្រ.) មុខដែលឡើងសាច់ពកតូចៗឃ្មឹល ស្រដៀងនឹងសំបកផ្លែក្រូចសើច ។
- មុខក្រៀម ឬ - ក្រៀមមុខ (ព. ប្រ.) មុខមិនស្រស់ឬមិនរីក ព្រោះមានព្រួយ ។
- មុខងប់ ឬ
- ងប់មុខ ចចេសងប់មិនងាកតាម ។
- មុខងាប់ ឬ - មុខខ្មោច (ព. ប្រ.) ដែលមានទឹកមុខដូចជាមុខបុគ្គលស្លាប់ (ពាក្យជេរ, បង្អាប់ដោយមើលងាយ) : អាចោរមុខងាប់ ! ។
- មុខងារ នាទីសម្រាប់ងារ ។
- មុខឆ្កែ (ព. ប្រ.) ដែលជជ្រកមមករកគេដោយអាការអៀនខ្មាសដូចជាឆ្កែ : មនុស្សមុខឆ្កែ, ទៅរកគេទាំងមុខឆ្កែ (និយាយថា មុខឆ្កែស្រែជម្រៅ ក៏មាន...) ។
- មុខជូរ (ព. ប្រ.) មុខដែលចេញអាការជ្រួញជ្រេញ ហាក់ដូចជាកំពុងបរិភោគវត្ថុជូរខ្លាំង ។
- មុខឈ្មង មុខដែលមានទ្រង់ទ្រាយសមរម្យឥតឆ្គង, មុខស្រស់បំព្រង ។
- មុខដាវមុខលំពែង (ព. ប្រ.) ទទួលភារៈចេញមុខតតាំងជាជំនួសគេ : រងមុខដាវមុខលំពែង ។
- មុខតំណ កន្លែងឬស្នាមដែលត ។
- មុខថ្លោះ ឬ - ថ្លោះមុខ (ព. ប្រ.) ប្រែឈាមមុខស្រុតចុះហាក់ដូចជាថ្លោះ (ព្រោះភ័យឬព្រោះមានជំងឺ) ។
- មុខទ័ព ឬ - មុខសឹក ទីចំពីខាងមុខកងទ័ពដែលកំពុងលើក ។ ព. ប្រ. ទទឹងមុខទ័ព ទទឹងដំណើរអាជ្ញា ដែលមានអានុភាពស្រដៀងនឹងទ័ព ។
- មុខទឹក ផ្លូវទឹក, ធ្នារទឹក ។
- មុខបាទ (មុក-បាត) មុខនិងជើង គឺដើមចុង, ដើមទង, ទងគន្លង : រកឲ្យឃើញមុខបាទ ។
- មុខពាប់ ឬ - ពាប់មុខ (ព.ប្រ.) មុខដែលចេញអាការដូចជាពាប់ចុះ (ព្រោះភ័យឬព្រោះតូចចិត្តខ្លាំង) : ទម្លាក់មុខពាប់, ភ័យពាប់មុខ ។
- មុខព្រហ្ម រូបមុខដែលបែកចេញជាបួន ភ្ជាប់នឹងកំពូលប្រាសាទឬកំពូលចេតិយ ។
- មុខព្រះលាន ទីវាលឬផ្លូវធំត្រង់មុខព្រះរាជវាំង ។
- មុខមន្ត្រី មន្ត្រីដែលជាប្រធានឬជាអធិបតីលើអស់មន្ត្រីទាំងពួង, អធិបតីនៃពួកសេនាបតី; ច្រើនប្រើថា នាម៉ឺនសព្វមុខមន្ត្រី ។
- មុខមាត់ មុខនិងមាត់ គឺការចេញបង្ហាញមុខនិងការបញ្ចេញសម្ដីថ្វីមាត់ក្នុងទីប្រជុំជន : ចេញមុខមាត់ ។ អ្នកដែលមានអ្នកធំអ្នកតូចរាប់អានច្រើន : មនុស្សមានមុខមាត់ ។
- មុខមាំ មុខដែលសម្ដែងអាការមាំសម្បើម : ធ្វើមុខមាំ ។
- មុខយក្ស រូបមុខស្មាច់សម្រាប់ល្ខោនពាក់ធ្វើយក្ស ។
- មុខរបរ របរដោយមុខ, របរផ្សេងៗដោយឡែក ។
- មុខរាហុ៍ (ព. ប្រ.) មុខមនុស្សដែលមានទ្រង់ទ្រាយកំពាង ស្រដៀងនឹងរូបរាហូ : មនុស្សមុខរាហុ៍ ។
- មុខរីក ឬ
- រីកមុខ មុខដែលចេញអាការរីករាយ ។
- មុខរឹង (ព. ប្រ.) ដែលរឹងរូស, មានះ, ចចេស ទោះអ្នកដែលមានអំណាចលើ សម្លឹងសម្លក់ដាក់ក៏មិនជច់មុខ : មនុស្សមុខរឹង ។
- មុខសស្ត្រ (--សាស់) មុខរបួសដែលមុតដោយសស្ត្រា ។
- មុខស្ងួត ឬ - ស្ងួតមុខ (ព. ប្រ.) មុខដែលចេញអាការក្រៀមក្រំហាក់ដូចជាស្ងួត ។
- មុខស្មន់ នាទីឬដំណើរដែលមានព្រោះស្មន់អន្ធករឬសហាយស្មន់នឹងគ្នា : ទោសមុខស្មន់, ទោសទាស់នឹងមុខស្មន់, ពិន័យមុខស្មន់ ។
- មុខស្មើ មុខជើយដោយអាការតោះតើយ មិនអើពើ : ធ្វើមុខស្មើ ។
- មុខស្រងូត មុខមិនរីកដោយអាការក្រៀមក្រំ ។
- មុខស្រពោន ឬ ស្រពោនមុខ (ព. ប្រ.) មុខមិនស្រស់, មិនរីករាយហាក់ដូចជាស្រពោន ។
- មុខស្អុយ (ព. ប្រ.) មុខស្រពោនស្រពាប់ដោយហេតុទើសទាក់គំនិតឬតានតឹងចិត្ត ។
- មុខអាករ នាទីដែលកើតអាករ កើតលាភ ។
- មុខអុត មុខដែលមានស្នាមអុត ។
- មុខអំណាច នាទីរបស់អំណាច ។ល។ កាត់មុខ កាត់ចំពីមុខ : ដើរកាត់មុខ ។ កាត់នាទីឬកាត់ប្រយោជន៍; កាត់លាភរបស់អ្នកដទៃ : កុំកាត់មុខគេ ។
- កំបាំងមុខ ដែលកំបាំងគេមើលមិនឃើញ : ទីកំបាំងមុខ ។ ខាងមុខ ខាងនាយមុខ, ឯមុខ ។
- ខុសមុខ ខុសបែបគ្នា; មិនត្រូវមុខ ។
- ងងឹតមុខ វិលមុខងងឹតឈឹងមើលអ្វីពុំឃើញ ។ ព. ប្រ. ទញ់ទាល់គំនិតងងឹតឈឹង ។
- ចេញមុខ ចេញទែងសម្ដែងមុខឲ្យគេឃើញ ។
- ចេញមុខ ចេញមាត់ ចេញទាំងមុខទាំងសម្ដី ។
- ចែកមុខ ចែកឲ្យដោយមុខ ដោយឡែកពីគ្នា ។
- ចំពោះមុខ ដែលប្រាកដនៅមុខ ។
- ចំមុខ ត្រង់ពីមុខ ។
- ចាំមុខ មិនភ្លេចមុខគេ ។
- ច្រើនមុខ ច្រើនបែប, ច្រើនយ៉ាង : ទំនិញច្រើនមុខ, ម្ហូបច្រើនមុខ ។
- ជច់មុខ (ព. ប្រ.) ចុះទឹកមុខឬជ្រប់មុខហាក់ដូចជាជច់ព្រោះគេបន្តុះបង្អាប់ឬស្ដីថាឲ្យ ។
- ជូរមុខ (ព. ប្រ.) បញេ្ចញអាការធ្វើមុខស្មូញ ព្រោះធុញ, ទ្រាន់ ។
- ជ្រប់មុខ ទម្លាក់មុខជ្រប់ ។
- ញាក់មុខ ឬ ញាក់មុខញាក់មាត់ កម្រើកចង្កាងើបងើយខ្វិចបន្តិចឡើងឬបិទមាត់ផ្អឹបកម្រើកចង្កាញាក់ខ្វើកឡើងលើ ។
- ដាក់មុខ ឱនមុខចុះបន្ដិចស្រពោនស្រពាប់ព្រោះសេចក្ដីអៀនខ្មាសឬទញ់តុះ : ដាក់មុខជ្រប់ ។ នៅទីចំពោះមុខ, ផ្គើននៅមុខ : ស្ដីដាក់មុខ, ថាដាក់មុខ ។
- ដាច់មុខ ផុតអស់មុខការ, ផុតនាទី; ដាច់នាទីឬមុខការដោយឡែក ។
- ដឹងមុខ ដឹងដោយសារគេប្រាប់ថា ឈ្មោះនេះ ឈ្មោះនោះ ដែលជាសត្រូវ ... ។
- ដោយមុខ ដោយឡែក, ដោយបែប, ដោយយ៉ាង : កាន់ការដោយមុខ, យល់ដោយមុខ ។ តូចមុខ ឬ ទាបមុខ (ព. ប្រ.) អាប់មុខ, មិនពេញមុខ ។
- ទទឹងមុខ (ព. ប្រ. នៅទទឹងចំពីមុខ ។
- ទុកមុខឲ្យ ឬ - ទុកមុខទុកមាត់ឲ្យ ទុកនាទីឲ្យ, ទុកអំណាចឲ្យ, យោគយល់ ។
- ទើសមុខ ឬ - ទើសមុខទើសមាត់ (ព. ប្រ.) ទើសទាល់ដោយយល់មុខ, ដោយខ្លាចចិត្តឬដោយអៀនអន់ព្រោះមានគេនៅមុខ, នាំឲ្យធ្វើអ្វីមិនស៊ប់ ។ ទៅមុខ ទៅឯខាងមុខ, ទៅឯកាលខាងមុខ ។ ធំមុខ ពេញមុខ ។ ធ្វើមុខក្រញូវ សម្ដែងទឹកមុខឡើងក្រញូវ ។
- ធ្វើមុខធ្វើមាត់ឲ្យ ញាក់មុខញាក់មាត់ក្រមាច់ក្រមើមឲ្យ ។ នៅមុខ ចំពោះមុខ ។
- នាំមុខ
- ទៅពីខាងមុខ, នាំឲ្យតាម ។
- បិទមុខ ភ្ជិតមិនឲ្យឃើញមុខ, មិនឲ្យឃើញលំអាន ។
- បោរមុខ (ព. ប្រ.) អៀនខ្មាសមើលមុខគេមិនត្រង់ ហាក់ដូចជាមុខបោរឡើង : ស្ដីឲ្យបោរមុខ ។
- បំបាក់មុខ (ព. ប្រ.) ធ្វើឲ្យអាប់ឱនហាក់ដូចជាធ្វើមុខឲ្យបាក់ ។
- បំបាត់មុខ ធ្វើឲ្យបាត់មិនឲ្យឃើញមុខ, គេចលែងឲ្យឃើញមុខ, ចងបំបាត់មុខ, ដើរបំបាត់មុខ ។
- ពេញមុខ (ព. ប្រ.) ចេញមុខពេញលេញមិនរលឹបរល, មានមុខមានឈ្មោះ ។
- មានមុខ មានការរបរពេញទី; មានកេរ្តិ៍ឈ្មោះ, មានអ្នកធំអ្នកតូចរាប់អានច្រើន : មនុស្សមានមុខ, អ្នកមានមុខ ។
- យកមុខ, យកឈ្មោះ ឬ យកមុខយកមាត់ ចេញមុខខ្នះខ្នែងកិច្ចការម្ដងៗឲ្យមានឈ្មោះល្អ, វាតអាទិ៍ដណ្ដើមមុខការដែលជាសាធារណៈ ឲ្យបានមកលើខ្លួនចាត់ចែងយកកេរ្តិ៍ឈ្មោះ ។
- យល់មុខ យោគយល់ដោយមុខ, មិនប្រកាន់ទោសព្រោះយល់ថាមានមុខ ។
- យារមុខ ស្រុងស្លុយខាងមុខជាងខាងក្រោយ ។ ព. ប្រ. ងងុលចូលមិនថយក្រោយ ។
- យោងមុខ អន្ទងនាំផ្លូវពីមុខ, យោងមិនឲ្យឃ្លាតពីមុខ : ជិះសេះយោងមុខគោ, អុំទូក-ងយោងមុខទូកវ៉ែត ។
- ស្មើមុខ ដែលមានមុខមានឈ្មោះស្មើគ្នា : មនុស្សស្មើមុខ ។
- ស្អប់មុខ ស្អប់មិនចង់ឃើញមុខ ។
- អាប់មុខ អាប់ឱនមិនពេញមុខ ។ ឯមុខ ខាងមុខ, ខាងនាយ ។ល។ ។ល។
-
លក់
( កិ.កិរិយាសព្ទ )
ចំណាយទំនិញ, ឲ្យរបស់ទៅអ្នកទិញដោយយកថ្លៃ : លក់ទំនិញ ។ ពិន័យតាមច្បាប់បញ្ញត្ត : ត្រូវគយលក់ ៣០ រៀល ។
- លក់ខ្លួន ចំណាយខ្លួន ឲ្យជាអ្នកនៅបម្រើគេ ។
- លក់ជឿ លក់ពុំទាន់យកថ្លៃដល់ដៃភ្លាមនៅឡើយដោយជឿថាអ្នកទិញនឹងចេញតម្លៃឲ្យពុំខាន ។
- លក់ដូរ លក់ខ្លះដូរខ្លះ គឺលក់របស់រប៉ិចរប៉ីរាយរង ។
- លក់ដុំ លក់ទាំងដុំៗ ទីទៃពីលក់រាយ ។
- លក់រាយ លក់រាយៗ តាមតែគេទិញអ្វីៗប៉ុន្មានៗក៏ដោយ ទីទៃពីលក់ដុំ ។
- លក់ព្នៃ ពិន័យលក់ទ្វេគុណ(ក្លាយមកពីពាក្យថា លក់ពិន័យ ឬ ពិន័យលក់; ម. ព.មើលពាក្យ ( ចូរមើលពាក្យ . . . ) ព្នៃ និង ពិន័យ ទៀតផង)។ ពាក្យ លក់ នេះបើរបស់ដែលទាក់ទងខាងព្រះពុទ្ធសាសនា ត្រូវថា ជាវ, អ្នកលក់និងអ្នកទិញត្រូវថា ជាវ ដូចគ្នា : ជាវគម្ពីរ, ជាវបាត្រ, ជាវត្រៃចីវរ, ជាវសៀវភៅធម៌ ។ល។ បើបព្វជិតនិងអ្នកលក់ត្រូវថា ពិចារណា ដូចជាថា : លោកគ្រូឲ្យគេពិចារណាតែបាត្រមួយទេ ឬឲ្យគេពិចារណាគ្រឿងបរិក្ខារអ្វីទៀតដែរ ?..។ល។
Headley's Khmer-English Dictionary Full Text Search
-
ពិន័យ
( v )
[piʔney]
- detail »
to fine, penalize
-
ពិន័យ
( n )
[piʔney]
- detail »
fine, penalty; rules, law, discipline, regulation