Khmer Dictionary: លិក្ខា
Chuon Nath's Khmer-Khmer Dictionary Full Text Search
-
តជ្ជារី
( ន.នាមសព្ទ )
[ត័ច-ជា-រី ]
(ម. ព.មើលពាក្យ ( ចូរមើលពាក្យ . . . ) លិក្ខា ឬ លិក្សា) ។
-
ធញ្ញមាស
( ន.នាមសព្ទ )
[ធ័ញ-ញៈ មាស ]
(ម. ព.មើលពាក្យ ( ចូរមើលពាក្យ . . . ) លិក្ខា ឬ លិក្សា) ។
-
គាវុត
( ន.នាមសព្ទ )
(គ្វយូតិ) មាត្រាវាស់ ឬរង្វាស់ ចំនួនពីរពាន់ព្យាម គឺមួយរយសិន (ប្រើតែពីក្នុងសម័យបុរាណ) ។ ម. ព.មើលពាក្យ ( ចូរមើលពាក្យ . . . ) លិក្ខា ឬ លិក្សា ទៀតផង ។
-
បរមាណូ
( ន.នាមសព្ទ )
[ប៉ៈរ៉ៈម៉ាណូ]
(បរមាណូ < បរម + អណុ) ផង់ដែលល្អិតក្រៃលែង (ម. ព.មើលពាក្យ ( ចូរមើលពាក្យ . . . ) អណូ ផង) ។ មើលក្នុងពាក្យ លិក្ខា ឬ លិក្សា ទៀតផង ។
-
យដ្ឋិ
( ន.នាមសព្ទ )
[យ័ត-ឋិ ]
(យឞ្ដិ) ឈើច្រត់, ដំបងវែង; ឈើសាវ គឺលំពង់ឈើស្រលួតតូចៗ វែងៗ ។ ឈ្មោះឈើរង្វាស់បុរាណប្រវែង ៧ ហត្ថ (ប្រហែល ៣ ម៉ែត្រកន្លះ) : ទទឹងផ្លូវទំហំមួយយដ្ឋិ ។ មើលក្នុងពាក្យ លិក្ខា ឬ លិក្សា ទៀតផង ។
-
យោជន៍
( ន.នាមសព្ទ )
[យោច ]
(យោជន) ឈ្មោះមាត្រាវាស់ឬរង្វាស់បុរាណសម្រាប់ វាស់ ប្រវែងភូមិភាគឬចម្ងាយផ្លូវចំនួន៤គាវុត គឺ ៤០០ សិន : ផ្លូវចម្ងាយ ៨ យោជន៍ ។ បើវាស់កម្ពស់ដូចយ៉ាងកម្ពស់ភ្នំ, កម្ពស់ដើម ឈើធំជាដើមកំណត់ត្រឹម ៧ ហត្ថជា ១ យោជន៍ : ដើមជ្រៃក្រឹមកម្ពស់ ៣ យោជន៍កន្លះ (មើលក្នុងពាក្យ លិក្ខា ឬ លិក្សា ទៀតផង)។
-
រតនៈ
( ន.នាមសព្ទ )
[រៈតៈន៉ៈ ]
(រត្ន; រតន “វត្ថុឬរបស់ដែលញ៉ាំងចិត្តឲ្យរីករាយ; ...”) កែវ; ពេជ្រ, ត្បូងគ្រប់ប្រភេទ; សូម្បីមាស, ប្រាក់ក៏ហៅ រតនៈ ដែរ ឬហៅថា រតនវត្តុ ក៏បាន; វត្តុ, ធម្មជាតិដ៏ប្រសើរវិសេសឬមនុស្សប្រសើរវិសេស. សត្វវិសេស ក៏ហៅ រតនៈ បានដែរ ។ សព្ទនេះបើ ប្រើភ្ជាប់ជាមួយនឹងនាមសព្ទដទៃឲ្យជាបទសមាសរៀងពីខាងដើមក៏បាន ពីខាងចុងក៏បាន, បើរៀងពីខាងដើម អ. ថ. រៈតៈន៉ៈ ឬ រ័ត-ត្នៈ, បើរៀងពីខាងចុង អ. ថ. រ័ត, ដូចជា :
- រតនករ (រៈតៈន៉ៈក) អ្នកធ្វើរតនៈគឺអ្នកជីកត្បូង, អ្នកច្នៃត្បូង; ជាងមាសប្រាក់; ព្រះវេស្សវ័ណ ។
- រតនករណ្ឌ (រៈតៈន៉ៈកៈរ៉ន់) ទូឬហឹបដាក់រតនៈ, ដាក់ពេជ្រ, ដាក់ត្បូង ។
- រតនគភ៌ ឬ - រត្នគ័ភ៌ ផ្ទៃជាទីកើតរតនៈ គឺសមុទ្រ (ព្រោះសមុទ្រជាទីកើតរតនៈផេ្សងៗ); ព្រះបាទកុវេរៈ គឺព្រះវេស្សវ័ណ(ព្រោះព្រះបាទកុវេរៈ ពួកមនុស្សពីបុរាណយល់ថាជាទេវតាម្ចាស់រតនៈឬម្ចាស់ទ្រព្យ) ។
- រតនគញ្ភ ឬ - រត្នគ័ភ៌ា,
- រត្នគ័រ្ភីផែនដី (ព្រោះផែនដីជាទីកើតរតនៈផ្សេងៗ ។
- រតនត្រ័យ,
- រត្នត្រ័យ ឬ--ត្រៃ រតនៈបីយ៉ាងគឺព្រះពុទ្ធ, ព្រះធម៌, ព្រះសង្ឃ ហៅថា ពុទ្ធរតនៈ, ធម្ម រតនៈ, សង្ឃរតនៈ ឬព្រះពុទ្ធរ័ត្ន, ព្រះធម៌រ័ត្ន, ព្រះសង្ឃរ័ត្ន ក៏បាន ។
- រត្នត្រ័យប្រណាម ការបង្អោនកាយវាចាចិត្តគោរពព្រះរត្នត្រ័យ ។
- រតននិធិ កំណប់រតនៈ គឺសមុទ្រ; ភ្នំព្រះសុមេរុ ។
- រតនប្បភា ឬ
- រត្នប្រភា (រៈតៈណ័ប-ប៉ៈភា ឬ រ័ត-ត្ន័ប-ប្រៈភា) ពន្លឺរតនៈ; ផែនដី ។
- រតនពាណិជ អ្នកលក់ពេជ្រ, អ្នកលក់ត្បូង; អ្នកលក់គ្រឿងប្រដាប់ដែលដាំត្បូង ។
- រតនពាណិជ្ជ ឬពាណិជ្យ ការលក់ត្បូង, ជំនួញត្បូង (ប្រើជា រតនវណិជ្ជ ឬ រតនវណិជ្ជា ក៏បាន) ។
- រតនម័យ គុ. ដែលប្រដាប់ដោយរតនៈ, ដែលដាំពេជ្រ, ដាំត្បូង ។
- រតនមាលា កម្រងកែវ; ខ្សែខ្លួនឬខ្សែ-កដាំពេជ្រ ។
- រតនរង្សី ស្មើរតនៈ, ពន្លឺពេជ្រ ។
- រតនរាសី គំនរកែវ; មហាសមុទ្រ ។
- រតនវត្ថុ ឬ
- រត្នព័ស្តុ វត្ថុជារតនៈ មានកែវ, ត្បូង, មាស, ប្រាក់ជាដើម ។
- រតនវិកតិ ឬ
- រតនវិក័តិ ការរចនាដោយរតនៈ, របស់ដាំត្បូង ។
- រតនវិចិត្រ ឬ - រត្នពិចិត្រ ដែលវិចិត្រដោយរតនៈ, ការរចនារំលេចដោយត្បូង ។
- រតនសុវណ្ណ ឬ - រត្នសុព័ណ៌ មាសប្រដាប់ដោយត្បូង, មាសដាំពេជ្រ ។
- រតនសោភា លំអរតនៈ ។
- រតនាករ (<រតន+អាករ) អណ្តូងរតនៈ, កន្លែងដែលកើតពេជ្រ, ដែលកើតត្បូង; សមុទ្រ (ប្រើជា រត្នាករ ក៏បាន, < រត្ន+អាករ) ។
- រតនាគារ (<រតន+អគារ) អគារនៃរតនៈ, ឃ្លាំងរ័តន៍; ឃ្លាំងប្រាក់ ។
- រតនាលង្ការ (<រតន+អលង្ការ) គ្រឿងអលង្ការប្រដាប់ដោយពេជ្រ, ដោយត្បូង ។
- រតនាលោក (<រតន+អាលោក) ឬ - រតនោភាស (<រតន+ឱភាស) ពន្លឺរតនៈ, ពន្លឺពេជ្រ ។
- រតនាវលី (<រតន+អាវលិ) ខ្សែ-កដាំពេជ្រ ។ល។
- គហបតីរ័តន៍ គហបតីកែវ, នាយឃ្លាំងកែវ (សម្រាប់ព្រះរាជាចក្រពត្តិ) ។
- ចក្ករ័តន៍ ឬ - ចក្ររ័ត្ន កង់កែវ (សម្រាប់ស្ដេចចក្រពត្តិ) ។
- ទ្រទូងរ័ត្ន ទ្រទូងកែវគឺសមណស័ក្តិទីរាជាគណៈសម្រាប់ឯកនៅកម្ពុជរដ្ឋពីក្នុងសម័យបុរាណ (ម. ព.មើលពាក្យ ( ចូរមើលពាក្យ . . . ) ទ្រទូង ២ ន. ផង) ។
- នារីរ័ត្ន នាងកែវ, ស្ត្រីកែវឬស្រីថ្លៃ, ស្ត្រីមានលំអប្រហែលដូចពេជ្រ ។
- បរិនាយករ័តន៍ នាយពលកែវ (សម្រាប់ស្ដេចចក្រពត្តិ) ។
- បុរសរត្ន ឬ
- ប្រុសរ័ត្ន ប្រុសកែវ ឬប្រុសថ្លៃ,... ។
- ប្រពាលរ័ត្ន កែវប្រពាល ។
- មណីរ័ត្ន កែវមណី, ពេជ្រមានតម្លៃ (សម្រាប់ស្ដេចចក្រពត្តិ ក៏មាន) ។
- មហាបុរសរ័ត្ន មហាបុរសថ្លៃថ្លា,... ។
- ហត្ថិរ័តន៍ ឬ
- ដំរីរ័ត្ន ដំរីកែវ (សម្រាប់ព្រះរាជាចក្រពត្តិ) ។
- អស្សរ័តន៍ (អ័ស-សៈ--) ឬ - សេះរ័តន៍ សេះកែវ (សម្រាប់ស្ដេចចក្រពត្តិ) ។
- ឥត្ថីរ័តន៍ ឬ - ស្ត្រីរ័ត្ន ស្ត្រីកែវ (សម្រាប់ព្រះរាជាចក្រពត្តិ) ។ល។ (ចំពោះពាក្យ រតនៈ នេះសុំមើល ក្នុងពាក្យ លិក្ខា ឬ លិក្សា ទៀតផង) ។
-
រថ
( ន.នាមសព្ទ )
[ រត់ ]
រទេះទឹមសេះ (រទេះសេះ) មានទ្រង់ទ្រាយផ្សេងៗ ទីទៃពីរទេះគោរទេះក្របី : រថសេះមួយ, រថសេះពីរ, បររថ, ជិះរថ; រថបន្ទុក ។
- រថការ (រៈថៈកា) អ្នកធ្វើរថ (ជាងរថ) ។
- រថកេតុ (រៈថៈ--) ទង់សម្រាប់រថ (ទង់រថ) ។
- រថចរិយា ឬ - រថចរ្យា (រៈថៈចៈរ៉ិយ៉ា ឬ--ច័រយ៉ា) ការបង្ហាត់រថ គឺការបង្ហាត់សេះឲ្យថ្នឹកអូសរថ ឬការហាត់បររថ; ដំណើរទៅដោយរថ ។
- រថនាយក (រៈថៈនាយក់) អ្នកត្រួតត្រាលើក្រុមរក្សារថ, អ្នកត្រួតពួករថ ។
- រថបញ្ជរ (រៈថៈប័ញ-ជ) រាងរថ, ផ្ទះរថ, តួរថ ។
- រថបាទ (រៈថៈបាត) ជើងរថ, កង់រថ ។
- រថភណ្ឌ (រៈថៈភ័ន) គ្រឿងរថ, ប្រដាប់រថ ។
- រថយាត្រា (រៈថៈ--) ដំណើរហែដោយរថ, ក្បួនហែដោយរថ, ក្បួនរថ ។
- រថយុទ្ធ (រៈថៈយុត) ការច្បាំងគ្នាដោយជិះរថ ។
- រថយោធា (រៈថៈ--) ពួកទាហានរថ, ពួកទាហានរក្សារថ ។
- រថរេណូ (រៈថៈរេនូ) ឈ្មោះគ្រឿងរាប់យ៉ាងល្អិតមួយប្រភេទប្រមាណ ៣៦ តជ្ជារី (មើលក្នុងពាក្យ លិក្ខា ឬ លិក្សា ទៀតផង) ។
- រថវាហៈ ឬ - រថពាហៈ (រៈថៈ--) អ្នកនាំរថ គឺសេះទឹមអូសរថ, អ្នកបររថ (សារថី) ។
- រថវិជ្ជា ឬ - --វិទ្យា (រៈថៈ--) វិជ្ជាធ្វើរថ; ចំណេះបររថ ។
- រថវិថី ( រៈថៈ--; សំ. បា. --វិថី ) ឬ រថបថ ( រៈថៈបត់ ) ផ្លូវរថ ។
- រថសាលា (រៈថៈសាល៉ា) រោងរថ ។
- រថសាស្រ្ត (រៈថៈសាស) ក្បួន, ច្បាប់ សម្រាប់រៀនឲ្យចេះបររថ ឬ ឲ្យចេះធ្វើការរថ ។
- រថសិក្សា (រៈថៈ--) ការរៀនធ្វើរថ, ការរៀនបររថ។
- រថាង្គ (<រថ+អង្គ) ឬ រថាវយវៈ (<រថ + អវយវ) អង្គឬអវយវៈ របស់រថ ។
- រថានិក (សំ. បា. រថានីក < រថ + អនីក “ពួក, ប្រជុំ”) ពួករថឬក្បួនរថ (ក្បួនរថយោធាក្នុងសម័យបុរាណ, យ៉ាងតិចត្រឹមរថបី រថមួយៗ មានទាហានអ្នកកាន់កាប់បួននាក់ៗរួមជា ១២ នាក់ ។
- រថាលង្ការ (<រថ+ អលង្ការ) គ្រឿងប្រដាប់តាក់តែងរថឲ្យល្អរុងរឿង ។ល។ ទោះយានទំនើបថ្មីដែលមិនទឹមសត្វពាហនៈ ក៏គួរហៅ រថ បានដែរ, ហៅដោយសន្មតិតាមលក្ខណៈថា រថត្រីចក្រ (រត់--) រថធាក់មានកង់តូចបី ខាងក្រោយមួយខាងមុខពីរ ជិះធាក់ពីក្រោយរុញឲ្យលឿនទៅមុខ (បារ. ទ្រីស៊ិក្លិ៍ Tricycle) ។
- រថធាក់ ឬ - រថធាក់ទ្វិចក្រ (រត់--) យានស្រាលមានកង់តូចពីរ, មានឈ្នាន់, ច្រវាក់ ខ្សែពាន, ... សម្រាប់ជិះឲ្យលឿនទៅដោយកម្លាំងជើងធាក់ (បារ. ប៊ីស៊ិក្លែត្តិ៍ Bicyclette) ។
- រថធាក់រុញ (រត់--) រថធាក់មានកង់តូចបី កង់មួយពីក្រោយកង់ពីរពីមុខ, មានតួរងបន្ទុកពីខាងមុខទ្រង់ទ្រាយដូចជាហឹប ឬមានសណ្ឋានជាទ្រុង សម្រាប់ដាក់នំប៉័ងលក់ឬដាក់ទំនិញ ឬក៏វត្ថុអ្វីផ្សេងៗ, មនុស្សម្នាក់ជិះធាក់រុញពីខាងក្រោយឲ្យលឿនទៅ (បារ. ទ្រីពរទ័រ = ទ្រីពកទ័រ Triporteur) ។ រថធាក់មួយបែបទៀត មានកង់បីដែរ, ទ្រង់ទ្រាយតួរងបន្ទុកស្រដៀងនឹងរថអូសតែទាបជាង (សម្រាប់មនុស្សជិះ), មានទូកធ្វើដោយដែកចាប់ ភ្ជាប់ពីខាងក្រោយរហូតទៅខាងមុខ, មានកន្លែងសម្រាប់មនុស្ស ម្នាក់ជិះធាក់រុញពីក្រោយឲ្យលឿនទៅ : យានបែបនេះ ក៏ហៅ រថធាក់រុញ ដែរ (បារ. ស៊ីក្លូពុស្សិ៍ Cyclopousse) ។
- រថធាក់អូស (រត់--) រថមានកង់តូចបី ពីខាងមុខមួយ ពីខាងក្រោយពីរ, មានទូកធ្វើដោយដែកចាប់ភ្ជាប់ពីខាងក្រោយរហូតទៅខាងមុខ, មានកន្លែងរងបន្ទុកនៅខាងក្រោយសណ្ឋានស្រដៀងនឹងរថអូស តែទាបជាង, មនុស្សម្នាក់ជិះពីខាងមុខធាក់អូសឲ្យលឿនទៅ (បារ. ទ្រីពុស្សិ៍ Tripousse) ។
- រថបន្តោង (រត់--) រថធាក់ទ្វិចក្រ បន្តោងសណ្តោងតួរងបន្ទុក (ដែលសម្រាប់មនុស្សជិះឬដាក់អីវ៉ាន់ក៏បាន, មនុស្សជិះយ៉ាងច្រើនបានបួននាក់) ពីខាងមុខមានមនុស្សម្នាក់ជិះធាក់ទាញអូសឲ្យលឿនទៅ (ហៅតាមពាក្យបារាំងសែសថា អាឡារ៉ឺម៉រកិ៍ = អាឡារ៉ឺម៉ក à la remorque; ក្នុងកម្ពុជរដ្ឋមានប្រើតែនៅខែត្រក្រៅ) ។
- រថភ្លើង (រត់--) រទេះភ្លើង, អយស្ម័យយាន (ម. ព.មើលពាក្យ ( ចូរមើលពាក្យ . . . ) រទេះ) ។
- រថយន្ត ឬ
- --យន្ត្រ (រត់យន់) រថដ៏វិសេសមួយប្រភេទមានទ្រង់ទ្រាយផ្សេងៗច្រើនបែប, មានចង្កូត, មានគ្រឿងទប់,... បើកឲ្យលឿនទៅមុខឬឲ្យថយមកក្រោយក៏បានដោយកម្លាំងគ្រឿងយន្តប្រកបគ្នា អាស្រ័យចំហាយក្ដៅដែលឆេះប្រេងវិសេស,... (ជាយានមានតម្លៃក្នុងសម័យនេះ) : បើករថយន្ត, ជិះរថយន្ត (បារ. ហៅដោយសង្ខេបថា អូតូ Auto, ហៅឲ្យពេញថា អូតូម៉ូប៊ិលិ៍ Automobile ។ ម. ព.មើលពាក្យ ( ចូរមើលពាក្យ . . . ) យន្ត ឬយន្រ្ត ផង) ។
- រថអូស (រត់--) យានស្រាលមានកង់ពីរ រាងខ្ពស់ស្រោងមានកន្លែងជិះ មានដំបូលសំពត់ក្រាស់សម្រាប់ដំឡើងបើកឬតម្លោះបិទបាន ពីខាងមុខមានដងពីរឃ្លាតឆ្ងាយពីគ្នា សម្រាប់មនុស្សម្នាក់ចូលក្នុងចន្លោះចាប់សង្កត់ដោយដៃទាំងពីរទាញអូសរត់លឿនទៅយ៉ាងធូរ (បារ. ពុស្សឺពុស្សិ៍ = ពុសស្ពុស Pousse Pousse; យ. សែកែវ ឬ ឆែកែវ ។ល។ (ម. ព.មើលពាក្យ ( ចូរមើលពាក្យ . . . ) រទេះ និង អយស្ម័យយាន ផង) ។
-
លិក្ខា
( ន.នាមសព្ទ )
ពងចៃ ។ ឈ្មោះមាត្រាវាស់យ៉ាងល្អិតទំហំមួយពងចៃ; រាប់តាមលំដាប់ថា : ៣៦ បរមាណូ ជា ១ អណូ, ៣៦ អណូ ជា ១ តជ្ជារី, ៣៦ តជ្ជារី ជា ១ រថរេណូ, ៣៦ រថរេណូ ជា ១ លិក្ខា ឬ លិក្សា, ៧ លិក្ខា ជា ១ ឩកា, ៧ ឩកា ជា ១ ធញ្ញមាស, ៧ ធញ្ញមាស ជា ១ អង្គុលៈ (អង្គុលី), ១២ អង្គុលៈ ជា ១ វិទត្ថិ (មួយចំអាម), ២ វិទត្ថិ ជា ១ រតនៈ (មួយហត្ថ), ៧ រតនៈ ជា ១ យដ្ឋិ, ២០ យដ្ឋិ ជា ឧសភៈ (= ១៤០ ហត្ថ), ៨០ ឧសភៈ ជា ១ គាវុត (= ១១. ២០០ ហត្ថ) ៤ គាវុត ជា ១ យោជន៍ (= ៤៤. ៨០០ ហត្ថ; ន័យខ្លះថា ៤០០ សិន) ។
-
វិទត្ថិ
( ន.នាមសព្ទ )
[វិទ័ត-ថិ]
ចំអាម (ម. ព.មើលពាក្យ ( ចូរមើលពាក្យ . . . ) វិតស្តិ>វិតស្តិ និង លិក្ខា ផង) ។
Headley's Khmer-English Dictionary Full Text Search
-
លិក្ខា
( n )
[likkʰaa]
- detail »
louse egg; ancient unit of measurement equal to the length of a louse egg
-
ឩកា
( n )
[ʔuukaa]
- detail »
louse; an ancient unit of linear measurement (one ឩកា equals seven លិក្ខា and seven ឩកា equals ធញ្ញមាស )