Khmer Dictionary: ឆែត
Chuon Nath's Khmer-Khmer Dictionary Full Text Search
-
បរិច្ឆេទ
( ន.នាមសព្ទ )
[ប-រ៉ិច-ឆែត]
ការកាត់, ការកាត់ឲ្យដាច់ដោយសង្កាត់ ដោយឡែកពីគ្នា, សង្កាត់សេចក្ដីមួយពួកៗ, កណ្ឌ : បរិច្ឆេទ ទី១, បរិច្ឆេទ ទី២; មួយបរិច្ឆេទ, ពីរបរិច្ឆេទ (ម. ព.មើលពាក្យ ( ចូរមើលពាក្យ . . . ) កាលបរិច្ឆេទ ក្នុងពាក្យកាល ១ ន. ផង) ។
-
រត្តិច្ឆេទ
( ន.នាមសព្ទ )
[រ័ត-តិច-ឆេទៈ ឬ--ឆែត ]
ដំណើរដាច់រាត្រី... (ព. វិ. ពុ. ក្នុងវិធីធ្វើបរិវាសកម្ម) ។
-
វិច្ឆេទ
( ន.នាមសព្ទ )
[វិច-ឆេទៈ ឬ --ឆែត]
ការផ្តាច់ចេញ, ការធ្វើឲ្យដាច់ដោច; ការបំបែកចេញ; ការបំផ្លាញឲ្យខូច ។
- វិឆ្ឆេទកម្ម (វិច-ឆេទៈ--) អំពើផ្តាច់ផ្តិល;...។
- វិច្ឆេទការី (វិច-ឆេទៈ-ការ៉ី) អ្នកធ្វើការផ្តាច់ចេញ;... (បើស្រ្តីជា វិច្ឆេទការិនី) ។
-
សន្ធិ
( ន.នាមសព្ទ )
[សន់-ធិ ]
(សំធិ) ការត, តំណ, ទី-ត, ការតភ្ជាប់ ។ ព. វ. វិធីតអក្សររបស់បទមួយៗឲ្យជាប់គ្នា សម្រាប់ភាសាសំស្រ្កឹត, បាលី, ដូចជា គមន “ការទៅ, ដំណើរទៅ” + អាគមន “ការមក, ដំណើរមក” តភ្ជាប់ជា គមនាគមន “ដំណើរទៅនិងមក”; ខ្មែរយកមកប្រើជា គមនាគមន៍ (គៈមៈនាគំ) ការឬដំណើរទៅនិងមក ។ សន្ធិសម្រាប់ប្រើក្នុងតន្តិភាសាឯទៀតដូចយ៉ាងភាសាបារាំងសែស : La école) តភ្ជាប់ថា L'école) ជាដើម ។ សន្ធិកិរិយោបករណ៍ (សន់-ធិកិរ៉ិយ៉ោប៉ៈ-ក; បា. < សន្ធិ + កិរិយា + ឧបករណ) ឧបករណ៍នៃការតអក្សរ គឺបែបដែលចែកចេញទៅច្រើនយ៉ាងប្រាប់វិធីតអក្សរ (ព. វិ.) ។ សន្ធិច្ឆេទ (សន់-ធិច-ឆេទៈ ឬ --ឆែត) ការកាត់បទសន្ធិញែកឲ្យឃើញតាមរូបដើម, ដូចជា គមនាគមន៍ កាត់ញែកជា គមន-- អាគមន៍ (ព. វ.) ។ ការកាត់ទី-តមានជញ្ជាំងផ្ទះជាដើម : សន្ធិច្ឆេទកម្ម (សន់-ធិច-ឆេទៈ ក័ម) អំពើកាត់ទី-ត គឺអំពើរបស់ចោរដែលលបកាត់ជញ្ជាំងផ្ទះជាដើម ហើយចូលលួចទ្រព្យគេ : ចោរធ្វើសន្ធិច្ឆេទកម្ម ។ សន្ធិមុខ មុខតំណ, មុខដែលតភ្ជាប់គ្នា ។ សន្ធិសញ្ញា (ម. ព.មើលពាក្យ ( ចូរមើលពាក្យ . . . ) សន្ធានសញ្ញា ក្នុងពាក្យ សន្ធាន) ។ល។
-
សមុច្ឆេទ
( ន.នាមសព្ទ )
[សៈមុច-ឆេទៈ ឬ --ឆែត]
ការកាត់ដាច់ស្រឡះ, ការកាត់ផ្ដាច់, ការផ្ដាច់ផ្តិល; ការរំលាង; ការកម្ចាត់បង់ ។
- សមុច្ឆេទក្ខ័យ ឬ
- --ក្ស័យ (--ទ័ក--) ដំណើរអស់អាយុព្រោះអកុសលកម្មឬព្រោះរោគមកផ្ដាច់ ។
- សមុច្ឆេទប្បហាន ឬ
- --ប្រហាន (ទ័ប-ប៉ៈ ឬ ប្រៈ--) ការលះកិលេសបានដោយដាច់ខាត : ព្រះអរហន្តលះកិលេសដោយសមុច្ឆេទប្បហាន (ព. ពុ.) ។
- សមុច្ឆេទមរណៈ (--ទៈមៈរៈណៈ) សេចក្ដីស្លាប់ព្រោះអកុសលកម្ម ឬព្រោះរោគមកផ្ដាច់ជីវិត ។
- សមុច្ឆេទវិរតិ (--ទៈវិរៈតិ) ការវៀរលែងចាកទោសដោយដាច់ខាត (ការវៀររបស់ព្រះអរហន្ត) ។ល។
-
ហត្ថ
( ន.នាមសព្ទ )
[ហ័ត ]
(ហស្ត) ដៃ; ប្រមោយដំរី; ផ្នួងសក់ ។ ឈ្មោះនក្សត្រឬផ្កាយឫក្សពួកទី ១៣ មាន ៥ ដួងសណ្ឋានស្រដៀងនឹងដៃ ។ ខ្នាតរង្វាស់ប្រវែងពីរចំអាមឬប្រវែងកន្លះលូក គឺប្រវែងពីត្រឹមចុងដុំដៃដល់ចុងម្រាមដៃកណ្ដាល : ប្រវែងមួយហត្ថមួយចំអាម ។
- ហត្ថក្រពុំ ខ្នាតរង្វាស់ប្រវែងមួយគក់ ។
- ហត្ថខ្នាត ឬ - ហត្ថជាងឈើ រង្វាស់ប្រវែងមួយហត្ថ ដែលជាខ្នាតសម្រាប់ជាងឈើក្នុងបុរាណសម័យ (ប្រវែងកន្លះម៉ែត្របារាំងសែស) ហៅ វឌ្ឍកីហត្ថ ឬហត្ថ មជ្ឈិមបុរស ក៏បាន ។ បើរៀងភ្ជាប់ពីខាងដើមសព្ទដទៃ អ. ថ. ហ័ត-ថៈ ដូចជា
- ហត្ថកម្ម ឬ--កិច្ច ការដែលត្រូវធ្វើដោយដៃ, ការរបស់ជាង, ជំនាង ។
- ហត្ថកម្មមូល (ហ័ត-ថៈក័ម-ម៉ៈមូល) ថ្លៃបំណាច់ដៃ, រង្វាន់ស្នាដៃ ។
- ហត្ថកោសល្យ ឬ--សល្ល (--សល់) ការឈ្លាសដោយដៃ, ការប៉ិនប្រសប់ខាងធ្វើកិច្ចការផ្សេងៗដោយដៃ មានការគូរវាសឬកាត់ដេរខោអាវជាដើម ។
- ហត្ថគត (--គត់) ដែលដល់ដៃ, ដែលនៅក្នុងកណ្ដាប់ដៃ; អ្វីៗដែលនៅក្នុងកណ្តាប់ដៃ ។
- ហត្ថច្ឆេទ (ហ័ត-ថ័ច-ឆែត) កាត់ដៃ; ការកាត់ដៃ : ទោសហត្ថច្ឆេទ ទោសកាត់ដៃ ។
- ហត្ថប្បហារ (ហ័ត-ថ័ប-ប៉ៈ-ហា) ការប្រហារដោយដៃ (មានវាយ, ទះ, តប់ជាដើម) : ធ្វើហត្ថប្បហារ ។
- ហត្ថពល កម្លាំងដៃ ។
- ហត្ថលេខា លាយដៃ, ថ្នាំងដៃ ។ សម័យបច្ចុប្បន្ននេះប្រើសំដៅការចុះនាមដោយដៃខ្លួនឯង : ចុះហត្ថលេខា (ចុះស៊ីញេ); រ. ស. ប្រើជា ព្រះហស្ដលេខា (ម. ព.មើលពាក្យ ( ចូរមើលពាក្យ . . . ) ឡាយព្រះហស្ដ ឬ ឡាយព្រះហស្តលេខា ទៀតផង) ។
- ហត្ថសូត្រ អំបោះដំណងដៃ (ដែលចងក្នុងវេលាធ្វើអាវាហមង្គលជាដើម) ។
- ហត្ថហារីយ៍ ដែលល្មមចាប់កាន់ដោយដៃយកទៅមកបាន : របស់នេះជាហត្ថហារីយ៍ ។
- ហត្ថាភរណៈ ឬ - ហត្ថាលង្ការ (បា. < ហត្ថ “ដៃ” + អាភរណ ឬ អលង្ការ “គ្រឿងប្រដាប់”) គ្រឿងប្រដាប់សម្រាប់តាក់តែងដៃ (មានចិញ្ចៀនជាដើម) ។ល។
-
អាល័យ
( ន.នាមសព្ទ )
[--ល៉ៃ ]
(អាលយ) លំនៅ, ផ្ទះលំនៅ; សេចក្ដីជាប់ចិត្ត, ការកួចកាន់, ដំណើរនឹកឆ្ពោះទៅរកដោយសេចក្ដីជាប់ចិត្ត; តណ្ហា ។ ខ្មែរប្រើសំដៅតែត្រង់ “សេចក្ដីជាប់ចិត្ត, ដំណើរនឹកឆ្ពោះទៅរកដោយសេចក្ដីជាប់ចិត្តស្រឡាញ់ឬដោយនឹកស្តាយ” ជាដើម : ខ្ញុំខំទ្រាំនៅដោយសារមានអាល័យកូនទេ ! ។ ប្រើជា កិ. ក៏មាន “ជាប់ចិត្ត, នឹកឆ្ពោះទៅរកដោយសេចក្ដីជាប់ចិត្តស្រឡាញ់ឬដោយនឹកស្តាយ” ជាដើម : អាល័យកូន, នឹកអាល័យទ្រព្យដែលវិនាសអស់ ។
- អាឡោះអាល័យ (ម. ព.មើលពាក្យ ( ចូរមើលពាក្យ . . . ) អាឡោះ) ។ បើរៀងភ្ជាប់ពីខាងដើមសព្ទដទៃ សរសេរជា អាលយ (អ. ថ. --ល៉ៈយ៉ៈ) ដូចជា
- អាលយប្បហាន (--ល៉ៈយ៉ាប់-ប៉ៈ--) ឬ--ប្រហាន ការលះអាល័យ ។
- អាលយភាព ភាវៈនៃអាល័យ ។
- អាលយសមុគ្ឃាត ការដកអាល័យចោលឬការគាស់រំលើងអាល័យចោល; ការគាស់រំលើងឫសតណ្ហា ។
- អាលយសមុច្ឆេទ (--សៈមុច-ឆែត) ការកាត់អាល័យដាច់ស្រឡះ, ការកាត់ផ្តាច់តណ្ហា ។ល។
-
អាយុ
( ន.នាមសព្ទ )
(អាយុស៑ ឬជា អាយុ ក៏មានខ្លះ) ដំណើរប្រព្រឹត្តទៅនៃជីវិត, កាលរបស់ជីវិត, កាលដែលជីវិតកំពុងនៅមាន : អាយុ ២០ ឆ្នាំ ។ ខ្មែរប្រើជា អាយូស ក៏មាន (--យ៉ូស), ក្លាយមកពី សំ. អាយុស៑ ។
- អាយុកប្ប ឬ - --កល្ប (--ក័ប ឬ --ក័ល) កំណត់នៃអាយុ ។
- អាយុកាម ការចង់បានអាយុវែង ។
- អាយុកាល កាលនៃអាយុគឺជំនាន់, ស្រករ, ស្របក់ស្របាលនៃអាយុឬកាលកំណត់នៃអាយុចំនួនប៉ុណ្ណោះ ។
- អាយុក្ខ័យ ឬ
- --ក្ស័យ ដំណើរអស់អាយុ ។
- អាយុគណនា (--គៈ ណៈ--) ការរាប់អាយុ ។
- អាយុជន្ម ឬ
- --ជន្មន, --ជន្មា, --ជន្មាន (--ជន់ ឬ --ជន់-ន្ម័ន, ជន់-ន្មា, ជន់-ន្មាន; សំ. ស.) អាយុកំណើត គឺអាយុដែលរាប់តាំងពីថ្ងៃចាប់កំណើតឬតាំងពីថ្ងៃកើតមកដល់ថ្ងៃនេះ (ម. ព.មើលពាក្យ ( ចូរមើលពាក្យ . . . ) ជន្ម ផង) ។
- អាយុជីវិត (បា. ស.) ដំណើរមានអាយុរស់នៅ : សូមឲ្យខ្ញុំមានអាយុជីវិតតទៅទៀត ! ។
- អាយុទាន ការឲ្យអាយុ គឺការជួយឲ្យមានជីវិត (ជីវិតទាន) ។
- អាយុបរិច្ឆេទ (--ប៉ៈរ៉ិច-ឆែត) ការកំណត់អាយុ ។
- អាយុបរិមាណ (--ប៉ៈរ៉ិម៉ាន) ការរាប់អាយុ; ការស្មានអាយុ ។
- អាយុបរិយោសាន ឬ - អាយុហបរិយោសាន (--ប៉ៈរ៉ិយ៉ោ-- ឬ --ហៈ--; បា.; សំ. អាយុស៑ + បយ៌វសាន, ស៑ > ះ = អាយុះបយ៌វសាន) ទីបំផុតនៃអាយុ ។
- អាយុប្បមាណ ឬ - --ប្រមាណ ចំនួនអាយុ ។
- អាយុពរ (បា. ស.) ពរថាឲ្យមានអាយុវែង (ដូចពរជា សូមឲ្យអ្នកមានអាយុវែង ! ...) ។
- អាយុពេទ្យ ឬ - --វេជ្ជ ពេទ្យអ្នកចេះវិធីថែរក្សាឲ្យមានអាយុវែង ឬពេទ្យអ្នកចេះថ្នាំចម្រើនអាយុ ។
- អាយុវឌ្ឍនៈ ឬ - --វឌ្ឍន៍ (--វ័ត-ឍៈនៈ ឬ--វ័ត) ដំណើរចម្រើនអាយុ : ថ្នាំអាយុវឌ្ឍនៈ ថ្នាំចម្រើនអាយុ (ហៅ អាយុវឌ្ឍនភេសជ្ជ ក៏បាន) ។
- អាយុវឌ្ឍនការណ៍ ហេតុដែលនាំឲ្យចម្រើនអាយុ ។ អាយុ, វណ្ណៈ, សុខៈ, ពលៈ អាយុ (វែង), សម្បុរ (កាយល្អ), សេចក្ដីសុខ, កម្លាំង (ពាក្យសម្រាប់ឲ្យពរ) : សូមឲ្យអ្នកមានអាយុ, វណ្ណៈ, សុខៈ, ពលៈ ! ។
- អាយុវស្សា អាយុនិងវស្សា គឺចំនួនអាយុនិងចំនួនវស្សាដែលបួស (បានប៉ុន្មានហើយ ?) ។
- អាយុវេទ ឬ - អាយុពេ្វទ, អាយុវ៌េទ (សំ. អាយុស៑ > អាយុរ៑ + វេទ > អាយុវ៌េទ) វិទ្យាសម្រាប់រក្សាអាយុ, វិជ្ជាសម្រាប់ចម្រើនអាយុ, សម្រាប់បង្កើតសុខភាព ។
- អាយុសង្ខារ (បា.; សំ. អាយុស៑ + សំស្ការ > អាយុះសំស្ការ) ការភ្ជុំអាយុ, ការកំណត់អាយុដែលនឹងដល់មរណកាល ។
- អាយុសេស (--សែស) សេសនៃអាយុ គឺអាយុដែលមានសេស មិនគត់ឆ្នាំ ។
- អាយុស្មន្ត ឬ - អាយស្មន្ត, អាយស្មា (--យុស-ស្មន់ ឬ យុ័សស្មន់, --យុ័ស-ស្មា; សំ. អាយុឞ្មន៑ ឬ អាយុឞ្មន្ត៑; បា. អាយស្មា < អាយុ + មន្តុ) អ្នកមានអាយុ ។ ពាក្យលំអុតសម្រាប់ហៅមនុស្សក្មេងជាងខ្លួនឬអ្នកដែលតូចជាងខ្លួន, ដែលគេគោរពខ្លួន (ច្រើនប្រើខាងបព្វជិតជាងគ្រហស្ថ) : និមន្តទៅណាអាយុស្មន្ត ?; និមន្តអាយុស្មន្តមកខាងណេះ !; អាយុស្មន្តសុខសប្បាយទេឬ ? (ម. ព.មើលពាក្យ ( ចូរមើលពាក្យ . . . ) អាវុសោ ផង) ។
-
ឧបច្ឆេទ
( ន.នាមសព្ទ )
[អ៊ុបុ័ច-ឆេទៈ ឬ--ឆែត]
ការផ្តាច់បង់, ការផ្តាច់ផ្តិល; ការដាច់ស្រឡះ ។
Headley's Khmer-English Dictionary Full Text Search
-
No matching entries found!