-
សកម្មធាតុ
( ន.នាមសព្ទ )
[សៈក័ម-ម៉ៈ ធាត ]
( បា.បាលី ( បាលីភាសា ), សំ.សំស្រ្កឹត ( ភាសាសំស្រ្កឹត ) )
(សកម៌--) ធាតុ គឺមូលឬឫសដើមរបស់កិរិយាសព្ទប្រកបដោយកម្ម, កាលណានិយាយ ត្រូវដាក់ពាក្យជាអំពើដែលត្រូវធ្វើមកផង (ដូចគ្នានឹង សកម្មកិរិយា ដែរ ។ ព. វ. ) ។ ព. ផ្ទ. អកម្មធាតុ ។
-
សកម្មភាព
( ន.នាមសព្ទ )
[សៈកាំម៉ៈ ភាប ]
( បា.បាលី ( បាលីភាសា ) )
(--ភាវ) ភាពដែលប្រកបដោយកម្ម; ដំណើរដែលមានកិច្ចការប្រព្រឹត្តទៅជានិច្ច, ការកម្រើករវើកឥតឈប់ឈរ, ការបំពេញមុខការងារផ្សេងៗ,.... : ធ្វើសកម្មភាព, បំពេញសកម្មភាព (បារ. Activité) ។
-
សកម្មាកម្មកិរិយា
( ន.នាមសព្ទ )
[សៈក័ម-ម៉ា ក័ម-ម៉ៈ កិរ៉ិយា ]
( បា.បាលី ( បាលីភាសា ) )
ព. វ. កិរិយាសព្ទរូបតែមួយដដែលជាសកម្មក៏បានជាអកម្មក៏បាន, ប្រកប ជាសកម្ម : សព្វថ្ងៃឯងប្រកបនូវការរបរអ្វី ? (ប្រកបការរបរអ្វី ?) --ខ្ញុំបាទប្រកបនូវកសិកម្ម (ប្រកបការស្រែចម្ការ) ។ល។ ប្រកប ជាអកម្ម : សូមអ្នករាល់គ្នាប្រកបដោយសុខភាពនិងវឌ្ឍនភាពជានិច្ចនិរន្តរ៍ ។ល។ (ម. ព.មើលពាក្យ ( ចូរមើលពាក្យ . . . ) សកម្មកិរិយា និងអកម្មកិរិយា ទៀតផង) ។
-
សករណីយ
( ន.នាមសព្ទ )
[សៈកៈរ៉ៈណី ]
( បា.បាលី ( បាលីភាសា ) )
អ្នកដែលមានកិច្ចការត្រូវធ្វើ, អ្នកដែលជាប់ជំពាក់ដោយកិច្ចការ ឬដែលកំពុងមានកិច្ចការ : មនុស្សសករណីយ ។ បើស្ត្រីជា សករណីយា ។
-
សករណីយា
[សៈកៈរ៉ៈណីយ៉ា ]
មើលពាក្យ សករណីយ ។
-
សករាជ
( ន.នាមសព្ទ )
[ស័ក-ក្រាច ]
( សំ.សំស្រ្កឹត ( ភាសាសំស្រ្កឹត ) )
(ឝក “កាល, សម័យ, យុគ ;...” រាជន៑ ឬ រាជ “ស្ដេច”) ការរាប់ថ្ងៃខែឆ្នាំឬការរាប់ត្រឹមតែឆ្នាំ តាមកាលកំណត់ដែលតាំងទុកពីមួយរៀងមក ដោយមានបុគ្គលអស្ចារ្យឬដោយមានហេតុអស្ចារ្យណាមួយដែលពួកជនានុជនអ្នកគោរពត្រូវកត់ត្រាទុកមិនឲ្យបាត់, ត្រូវបើក្នុងសំបុត្រចុតហ្មាយជាដើម បង្កើនមួយលេខរៀងរាល់ឆ្នាំ (ម. ព.មើលពាក្យ ( ចូរមើលពាក្យ . . . ) ពុទ្ធសករាជ ផង) ។ ពាក្យថា សករាជ (ឬ ស័ក) នេះកើតឡើងអំពីជនមួយពួក ហៅថាពួក តាត៌ នៅក្នុងតំបន់មួយខាងទិសពាយ័ព្យប្រទេសឥណ្ឌា, កាលពុទ្ធសករាជ ៦២១ ឆ្នាំ, ជនពួកនេះបានលុកលុយចូលមកវាតអំណាចក្នុងប្រទេសឥណ្ឌា ប៉ែកខាងលិច បានតាំងក្សត្រិយ៍ជាតិរបស់ខ្លួនមានព្រះនាមថា សកៈ (ឝក) ឬ សាលិវាហនៈ (ឝាលិវាហន) ក៏តាំងការរាប់ឆ្នាំតាំងពីមួយរៀងមក, ហៅរបៀបការរាប់ឆ្នាំនោះជា ស័ក (ឝក) ឬ សករាជ (ឝក--), ដែលចំណេរតមក ហៅថា មហាសករាជ ជាប់មានមកក្នុងប្រទេសយើងរៀងដល់សព្វថ្ងៃនេះ ។ ក្នុងព្រះរាជពង្សាវតារខ្មែរថា ព្រះបាទសម្ដេចព្រះអរិដ្ឋពលពាហនោ (ព្រះកេតុមាលា) បានតាំងមហាសករាជ ១ ក្នុងកាលពុទ្ធសករាជ ៦២១; ព្រះបាទសម្ដេចព្រះបទុមសុរិយវង្សបានតាំងចុល្លសករាជ ១ ក្នុងកាលពុទ្ធសករាជ ១១៨៣ ( ម. ព.មើលពាក្យ ( ចូរមើលពាក្យ . . . ) ស័ក ផង) ។
-
សកល
( កិ.កិរិយាសព្ទ )
[--កៈលៈ ]
or សាកល
(ឝកល; សកល) ដែលទួទៅ; ទាំងអស់,ទាំងមូល, ទាំងគ្រប់ : ចំណេះសាកល ចំណេះដែលទួទៅក្នុងលោក ។ ទាំងសកល ឬ ទាំងសាកល ពេញទួទៅទាំងអស់ ។ បែបសាកល បែបឬបែបបទដែលប្រើត្រូវគ្នាក្នុងលោកទាំងមូល ។ ភ្លេងសាកល ភ្លេងដែលមានលំនាំត្រូវគ្នាក្នុងលោកទាំងមូល ។ របស់សាកល របស់ដែលមានទួទៅក្នុងលោកទាំងមូល ។ ល្បែងសាកល ល្បែងដែលមានបែបត្រូវគ្នាក្នុងលោកទាំងមូល; ស្រែកប្រកាសជាសាកល ។ល។ បើរួមជាបទសមាសរៀងពីខាងដើមសព្ទដទៃ អ. ថ. សៈ ឬ សា-កៈល៉ៈ, ដូចជា សកលគ្រាម ស្រុកទាំងមូល, ពេញទាំងស្រុក, អស់ទាំងស្រុក ។ សកលជនបទ ជនបទទាំងមូល ។ សកលជម្ពូទ្វីប ជម្ពូទ្វីបទាំងមូល, ពេញទាំងជម្ពូទ្វីប ។ សកលទិន ថ្ងៃទាំងមូល, ពេញមួយថ្ងៃ ។ សកលទ្វីប ទ្វីបទាំងអស់, គ្រប់ទ្វីប ។ សកលលោក ឬ សាកល-- លោកទាំងមូល, ពេញទាំងលោក ។ សាកលវិជ្ជា ឬ--វិទ្យា វិជ្ជាសាកល ។ល។
-
សកវាទិនី
(ម. ព.មើលពាក្យ ( ចូរមើលពាក្យ . . . ) សកវាទី) ។
-
សកវាទិ៍
(មើលក្នុងពាក្យ សកវាទិ៍) ។
-
សកវាទី
( ន.នាមសព្ទ )
[សៈកៈវា--]
( បា.បាលី ( បាលីភាសា ), សំ.សំស្រ្កឹត ( ភាសាសំស្រ្កឹត ) )
(ស្វកវាទិន៑) អ្នកពោលពាក្យខាងចំណែកខ្លួនឯង គឺអ្នកចោទសួរ, អ្នកដណ្ដឹង; បើស្ត្រីជា សកវាទិនី; ជាគូគ្នានឹង បរវាទី, បរវាទិនី អ្នកពោលពាក្យខាងចំណែកអ្នកដទៃ គឺអ្នកឆ្លើយដោះ, អ្នកដោះស្រាយ; អ្នកឆ្លើយទាស់ ។
<< Prev 1 2 3 4 5 6 ... 20 Next >>
