Khmer Dictionary: ភាជន៍
Chuon Nath's Khmer-Khmer Dictionary Full Text Search
-
សក្ការ
( ន.នាមសព្ទ )
[ស័ក-ការ៉ៈ ]
(សក្ការ; សត្ការ) ការធ្វើគោរព, សេចក្ដីគោរព, ការធ្វើបដិសណ្ឋារៈដោយគោរព; តង្វាយ, ជំនូន, គ្រឿងបូជា : ធ្វើសក្ការៈ, មានគ្រឿងសក្ការៈ ។
- សក្ការបូជា គ្រឿងបូជាដោយគោរព, គ្រឿងបូជាដ៏ផ្ចិតផ្ចង់ ។
- សក្ការភាជនៈ ឬ --ភាជន៍ ភាជនៈដាក់គ្រឿងសក្ការៈ ។ ល។
-
សុរា
( ន.នាមសព្ទ )
[--រ៉ា]
ទឹកស្រវឹងមានដើមកំណើតដំបូងបង្អស់ កើតអំពីព្រានព្រៃម្នាក់ឈ្មោះ សុរៈ ។ មានរឿងតំណាលក្នុងគម្ពីរជាតកខាងពុទ្ធសាសនាថា កាលពីបុរាណព្រេងនាយយូរអង្វែងហើយ មានព្រានព្រៃម្នាក់ឈ្មោះ សុរៈ (ជាអ្នកមធ្យមប្រទេស) បានឃើញពួកសត្វបក្សីមកប្រជុំគ្នាផឹកទឹកដែលដក់នៅប្រឡង់ប្រគាបឈើធំមួយក្នុងព្រៃ ហើយស្រវឹងធ្លាក់ចុះមកកកែ-កករល្ងីល្ងើហើរឡើងមិនរួច, ព្រាននឹកសង្ស័យក៏ពាក់បង្អោងឡើងទៅសង្កេតមើលឃើញទឹកមានគ្រាប់ឈើច្រើនប្រភេទ និងគ្រាប់ធញ្ញជាតិខ្លះត្រាំនៅក្នុងនោះ, គាត់កេវស្លឹកឈើដួសក្រេបផឹកល្បងមើល ក៏ព្រឺខ្លួនខ្ញាកៗ, លុះក្រេបផឹកថែមហើយថែមទៀតក៏ស្រវឹង នឹកចង់បរិភោគសាច់សត្វ, ចុះមកសម្លាប់បក្សីទាំងនោះអាំងបរិភោគ មានរសឆ្ងាញ់ ប្លែកជាងសព្វដង;... ដល់ថ្ងៃក្រោយ បាននាំតាបសមួយរូបឈ្មោះ វរុណៈ ឲ្យផឹកទឹកត្រាំនោះល្បងមើល, វរុណៈក៏ស្រវឹងនឹកចង់បរិភោគ សាច់សត្វដែរ; ចាប់ដើមតាំងពីនោះមក វរុណៈនិងសុរៈចូលដៃគ្នាពេញទី ។ លុះចំណេរកាលតមក សុរៈនិងវរុណៈបាននាំយកទឹកត្រាំនោះមកផ្សាយក្នុងស្រុក ពួកមនុស្សក៏ចេះផ្សំគ្រឿងត្រាំធ្វើឲ្យកើតជាទឹកស្រវឹងហៅថា សុរា តាមឈ្មោះព្រានព្រៃដែលជាអ្នកនាំអាទិ៍មុនគេបង្អស់ អ្នកស្រុកខ្លះហៅថា វារុណី តាមឈ្មោះតាបសទ្រុស្ដសីល ដែលជាបុរសទីពីរចូលដៃជាមួយនឹងព្រានព្រៃ ។ កាលជាន់នោះ ពួកមនុស្សចេះធ្វើសុរា ឬវារុណីនេះត្រឹមតែទឹកត្រាំដោយគ្រឿងផ្សំផ្សេងៗ (ជាមេរ័យ) ប៉ុណ្ណោះ, សម្រាប់ពួកសេនាទាហានប្រើច្រើនជាងសាធារណជន; លុះចំណេរកាលតរៀងៗមកមនុស្សទាំងឡាយក្នុងសាកលលោកចេះតែបែកគំនិតធ្វើសុរាបានច្រើនបែបឡើង, ដរាបដល់មកសម័យសព្វថ្ងៃនេះ សុរាក៏រឹងរឹតតែចម្រើនមានច្រើនយ៉ាងឡើងទៀត ។
- សុរាករណ្ឌក (--កៈរ៉ន់-ឌៈកៈ ឬ--ឌក់) ដបដាក់សុរា, ដបស្រា ។
- សុរាការ ឬ
- --ការកៈ អ្នកធ្វើសុរា, អ្នកបិតស្រា (បើស្ត្រីជា សុរាការិកា) ។
- សុរាគ្រឹះ ឬ - សុរាគារ (សំ. បា. < សុរា + អគារ “ផ្ទះ; រោង”) ផ្ទះឬរោងលក់សុរា; រោងបិតស្រា ។
- សុរាចាដិ (--ចា-ដិ ឬ--ចាត) ពាងឬឪទឹនដាក់សុរា ។
- សុរាជីព ឬ
- --ជីវៈ (សំ. បា. < សុរា + អាជីវ) ការចិញ្ចឹមជីវិតដោយរបរបិតសុរាឬលក់សុរា ។
- សុរាជីវិន ឬ
- --ជីវី អ្នកធ្វើរបរបិតសុរាឬលក់សុរា (បើស្ត្រីជា សុរាជីវិនី) ។
- សុរាទាន ការឲ្យសុរា (ជាទាន; ព. ពុ. ថាឥតបានបុណ្យ) ។
- សុរាទោស ទោសកើតអំពីផឹកសុរា ។
- សុរាបាន ការផឹកសុរា ។
- សុរាបានក (--ប៉ាន៉ៈកៈ ឬ--ប៉ាន៉ក់) អ្នកផឹកសុរា (បើស្ត្រីជា សុរាបានិកា) ។
- សុរាបានដ្ឋាន (--ប៉ានុ័ត-ឋាន) ទីសម្រាប់ផឹកសុរា, ទីប្រជុំផឹកស្រា ។
- សុរាភាជនៈ ឬ
- --ភាជន៍ ប្រដាប់ដាក់សុរា (មានដប, ពាង, ធុង ជាដើម) ។
- សុរាមត្ត (--មុ័ត) ដែលស្រវឹងស្រា; អ្នកស្រវឹងស្រា (បើស្ត្រីជា សុរាមត្តា) ។
- សុរាមទៈ (--មៈទៈ) ដំណើរស្រវឹងស្រា។
- សុរាមេរ័យ សុរានិងមេរ័យ (ស្រាបិតនិងស្រាត្រាំ) ។
- សុរាសោណ្ឌ (--សោន-ឌៈ ឬ--សោន) អ្នកជាប់ស្រា, អ្នកញៀនស្រា; អ្នកលេងស៊ីផឹក; មនុស្សស្រវឹងខួប ។ ល។ (ព. កា.ពាក្យកាព្យ គឺពាក្យសម្រាប់ប្រើក្នុងកាព្យ ប្រវត្តិសុរា) : ប្រភពសុរា ក្នុងដើមកល្បា កើតពីព្រានសូរ ហើយនិងវរុណ តាបសទ្រុស្ដស្មូរ គាត់អនុកូល ព្រមគ្នាបង្កើត ។ ដើមជាមេរ័យ លុះកាលយូរក្រៃ ទើបបែកកំណើត ផ្សេងៗអនេក ប្លែកៗជួឆើត ឯដើមកំណើត កើតពីមេរ័យ ។ ឯទឹកត្នោតជូរ កើតពីឈ្មោះស៊ូរ គាត់លៃកែខៃ យកឫសនេះនោះ មកផ្សំកាឡៃ ទឹកត្នោតត្រងថ្ងៃ ជាទឹកត្នោតជូរ ។ ចំណេរកាលមក មានមនុស្សរាប់រក យកបែបឈ្មោះស៊ូរ លៃលកថែមទៀត អស់កាលពុំយូរ ទើបទឹកត្នោតជូរ កើតមានច្រើនបែប ។ល។
-
សុវណ្ណ
( ន.នាមសព្ទ )
[--វ៉ាន់]
(សុវណ៌) មាស (ម. ព.មើលពាក្យ ( ចូរមើលពាក្យ . . . ) សុពណ៌ ឬ សុព័ណ៌ ផង) ។ បើរៀងភ្ជាប់ពីខាងដើមសព្ទដទៃ អ. ថ. សុវ៉ាន់-ណៈ, ដូចជា សុវណ្ណការ ជាងមាស (បើស្ត្រីជា សុវណ្ណការិកា) ។
- សុវណ្ណកោដ្ឋ កោដ្ឋមាស ។ ព្រះមរណនាមនៃព្រះបាទសម្ដេចព្រះនរោត្តម... (ក្សត្រិយ៍កម្ពុជរដ្ឋ) ។
- សុវណ្ណប័ដ ឬ
- --បដ្ត ដំបារមាស ។ ក្នុងច្បាប់រាជសព្ទខ្មែរថា ដំបារមាសដែលចារឹកអក្សរតាំងព្រះបរមនាមក្សត្រិយ៍ទ្រង់រាជ្យ ឬតាំងព្រះនាមក្សត្រិយ៍ថ្នាក់បន្ទាប់ចុះមករហូតដល់ទីសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ។
- សុវណ្ណព័ណ៌ សម្បុរមាស; សម្បុរដូចមាស ។
- សុវណ្ណភាជន៍ ភាជន៍មាស, ចានមាស ។
- សុវណ្ណភិង្គារ (សំ. សុវណ៌ភ្ឫង្គារ, ខ្មែរប្រើជា សុពណ៌ភ្រឹង្គារ) កុណ្ឌីមាស, ទីកោមាស ។
- សុវណ្ណម័យ (--ម៉ៃ) ដែលធ្វើដោយមាស, ដែលយកមាសធ្វើ (ប្រើជា សោវណ្ណ ឬ សោវណ្ណម័យ ក៏បាន) ។
- សុវណ្ណមាលា កម្រងផ្កាមាស; ខ្សែមាស ។
- សុវណ្ណវិចិត្រ ដែលវិចិត្រដោយមាស ។ល។
-
សុពណ៌
( ន.នាមសព្ទ )
[--ព័រ]
(សុវណ៌; សុវណ្ណ) មាស ។ គុ. ដែលមានព័ណ៌ឬសុម្បុរល្អ (ម. ព.មើលពាក្យ ( ចូរមើលពាក្យ . . . ) សុវណ្ណ ផង) ។
- សុព័ណ៌បាទុក ឬ
- --បាទុកា ទ្រនាប់ជើងមាស; (រ. ស.) : ព្រះសុព័ណ៌បាទុក ។
- សុព័ណ៌ភាជន៍ ភាជន៍មាស ។
- សុព័ណ៌ភ្រឹង្គារ កុណ្ឌីមាស ។
- សុព័ណ៌មាលា កម្រងផ្កាមាស; ខ្សែមាស ។ល។
-
អ៊ុយ
( ន.នាមសព្ទ )
ល្អីភាជន៍តូច មានដៃយួរបាន សម្រាប់ដាក់អីវ៉ាន់យួរ ឬសម្រាប់ដាក់អីវ៉ាន់ថ្លឹង : ល្អីអ៊ុយ, ផ្លែក្រូចមួយអ៊ុយ ។