Khmer Dictionary: លក្ខណ៍
Chuon Nath's Khmer-Khmer Dictionary Full Text Search
-
ល័ក្ខណ៍
(ម. ព.មើលពាក្យ ( ចូរមើលពាក្យ . . . ) លក្ខណ៍ ឬ លក្សណ៍) ។
-
សុន្ទរ
( គុ.គុនសព្ទ )
[សុន-ទៈរៈ ឬ សុន-ទ]
ល្អ, ប្រពៃ; ពីរោះ, ដែលគួរចង់ឮ គួរចង់ស្ដាប់, ពីរោះចាប់ចិត្ត; ដែលគួរស្រឡាញ់; គួររីករាយ ។
- សុន្ទរកថា សម្ដីពីរោះ, សម្ដីគួរចង់ស្ដាប់ ។ ខ្មែរហៅសម្ដីសូត្រថ្លែងសេចក្ដីក្នុងទីប្រជុំជនថា សុន្ទរកថា ដែរ : សូត្រសុន្ទរកថាក្នុងមហាសន្និបាត... (ហៅ សុន្ទរពាក្យ ឬ សុន្ទរពេចន៍ ក៏បាន) ។
- សុន្ទរកម្ម អំពើល្អ; ការងារល្អ ។
- សុន្ទរភាព ភាពល្អ, សេចក្ដីល្អ ។
- សុន្ទរមតិ គំនិតត្រូវ ។
- សុន្ទរយាត្រា ដំណើរល្អ, ដំណើរមានសុខស្រួល ។
- សុន្ទរយាន យានល្អ, យានស្រួលជិះ ។
- សុន្ទរលក្ខណ៍ ឬ - --លក្សណ៍ លក្ខណៈល្អ ។
- សុន្ទរវាចា ឬ
- --វាទ ពាក្យពីរោះ ។
- សុន្ទរវាទិន ឬ - --វាទី អ្នកដែលមានសំដីពីរោះ (បើស្ត្រីជា សុន្ទរវាទិនី) ។
- សុន្ទរសម្បត្តិ សម្បត្តិល្អ; សម្បត្តិរបស់អ្នកល្អ (ការប្រព្រឹត្តល្អ) ។
- សុន្ទរសូបៈ សម្លឆ្ងាញ់ ។
- សុន្ទរោវាទ (បា. < សុន្ទរ + ឱវាទ) ឱវាទល្អ, ដំបូន្មានត្រូវ ។ល។
-
សុលក្ខណៈ
( ន.នាមសព្ទ )
[--ល័ក-ខៈណៈ]
(សុលក្ខណ; សុលក្សណ) លក្ខណៈល្អ ។ គុ. ដែលមានលក្ខណៈល្អ : មនុស្សសុលក្ខណ៍, ដំរីសុលក្សណ៍ (សរសេរជា សុល័ក្ខណ៍ ឬ សុល័ក្សណ៍ ក៏បាន; បើស្ត្រីឬញីជា សុលក្ខណា; ព. កា.ពាក្យកាព្យ គឺពាក្យសម្រាប់ប្រើក្នុងកាព្យ ប្រើក្លាយជា សៅវលក្សណ៍ ក៏មាន) ។
-
សៅវលក្សណ៍
[--វ៉ៈល័ក ]
មើលពាក្យ សុលក្ខណៈ, សុលក្ខណ៍ ឬ សុលក្សណ៍ ។
-
ហិន
( កិ.កិរិយាសព្ទ )
(ហីន គុ. “ថយថោក, ថោកទាប, ទន់ទាប”) វិនាស, សាបសូន្យ, លាញ, លិចលង់ : ហិនទ្រព្យ, ហិនខ្លួន ។ គុ. ថោក, ថោកទាប, ថយថោក :
- ហិនលក្ខណ៍ ឬ --លក្សណ៍ ដែលមានលក្ខណ៍ថោក, ខាតលក្ខណ៍ : មនុស្សហិនលក្ខណ៍ (ម. ព.មើលពាក្យ ( ចូរមើលពាក្យ . . . ) ហីនលក្ខណ៍ ឬ --លក្សណ៍ ទៀតផង) ។
- ហិនហៃ ដែលថយថោកផងហៃខាងខូចផង, ដែលវិនាសឬថយថោកជានិច្ច : មនុស្សហិនហៃ, មារយាទហិនហៃ ។
- ហិនហោច ហិនផងហោចផង ឬហិននាំឲ្យហោច; នាំឲ្យសាបសូន្យ ។ល។
-
អក្សរ
( ន.នាមសព្ទ )
[អ័ក ឬ អក់-ស]
(អក្ខរ) អក្ខរៈ ។
- អក្សរខម អក្សរខ្មែរ (ហៅតាមសៀមដែលយកអក្សរខ្មែរទៅប្រើ, លុះចំណេរកាលតមក ខ្មែរហៅអក្សរមូលដែលមានសណ្ឋានតួរាងខ្លាំងៗបន្តិច បែបភាពខុសគ្នាអំពីអក្សរមូលធម្មតាខ្លះថា អក្សរខម ឬ តួខម, បើចារឬសរសេរតួរាងបែបនោះ ប៉ុន្តែតូចៗ ហៅថា កូនខម) ។
- អក្សរខ្វៀក អក្សរខ្មែរមានសណ្ឋានតួរាងជាចំហៀងៗសម្រាប់សរសេរខ្វៀកៗរំហ័សការ ។
- អក្សរគ្រវាត់ ឬ - --ក្រវាត់ អក្សរដែលមានជើង រ គ្រវាត់ឬក្រវាត់ព័ទ្ធពីក្រៅ គឺអក្សរដែលផ្សំជាមួយនឹងជើង រ ឬផ្ញើជើង រ ដូចជា ក្រ, គ្រ, ច្រ, ជ្រ ជាដើម ។
- អក្សរជ្រៀង អក្សរខ្មែរមានសណ្ឋានតួរាងទ្រេតៗ ។
- អក្សរបំបែក ព្យញ្ជនៈដែលផ្សំជាមួយនឹងស្រៈតាមលំដាប់, ដូចជា ក កា កី កឹ កឺ ។ល។ កុំ កំ កាំ កះ ។
- អក្សរប្រកប អក្សរដែលសរសេរពីខាងចុងពាក្យ ឥតចេញសំឡេង, ខ្មែរដូចជា កក, កង, ចក, ចង ជាដើម; បា. ឬ សំ. ដូចជា ហរ៑, អន៑, ករ៑, កម៌ន៑, វិទ៑, វិទ្យុត៑ ជាដើម ។
- អក្សរប្រយោគ អក្សរផ្ញើរជើង ឬអក្សរគ្រវាត់ (ហៅ អក្ខរប្បយោគ ក៏បាន) ។
- អក្សរផ្ញើជើង អក្សរដែលផ្សំជាមួយនឹងអក្សរឯទៀត (អក្សរប្រយោគ), ដូចជា ក្ង, ក្ន, ខ្ច, ខ្ទ ជាដើម។
- អក្សរពុម្ព អក្សរដែលសិតជាតួរាងសម្រាប់បោះពុម្ពឬស្នាមអក្សរដែលបោះពុម្ពហើយ ។
- អក្សរលក្ខណ៍ ឬ - --លក្សណ៍ សំបុត្រសម្គាល់ ។
- អក្សរសព្ទ អក្សរល្អិតៗដែលសរសេរដាក់សព្ទប្រែនៅប៉ែកខាងលើក្បែរភាសាដទៃ ។
- អក្សរសាស្រ្ត វិជ្ជាអក្សរ; ក្បួនប្រាប់វិធីអក្សរ, ការសរសេរត្រឹមត្រូវក្នុងភាសាណាមួយ; មុខការខាងនិពន្ធ,... ។
- អក្សរសាសន៍ សំបុត្រឲ្យដំណឹង; សំបុត្រសំណួរ ។ល។
-
អនត្តលក្ខណ
( ន.នាមសព្ទ )
[អៈនុ័ត-តៈល័ក-ខៈណៈ]
(--លក្ខណ) ការសម្គាល់ឃើញ, គ្រឿងកំណត់ឃើញថាបញ្ចក្ខន្ធឬអាយតនៈជាដើមជា អនត្តា (ម. ព.មើលពាក្យ ( ចូរមើលពាក្យ . . . ) ត្រៃលក្ខណ៍>ត្រៃលក្ខណ៍ ផង)។
-
អនិមន្តន៍
( ន.នាមសព្ទ )
[អៈនិមន់]
(អនិមន្តន; អនិមន្រ្តណ) ការមិននិមន្ត, មិនអញ្ជើញ ឬការឥតនិមន្ត, ឥតអញ្ជើញ : ការទៅផ្ទះគេដោយអនិមន្តន៍ ជាដំណើរហិនលក្ខណ៍ (ព. កា.ពាក្យកាព្យ គឺពាក្យសម្រាប់ប្រើក្នុងកាព្យ) : ដំណើរហិនល័ក្ខណ៍ ប្រាជ្ញលោកបញ្ជាក់ អស់អាថ៌សេចក្ដី ឲ្យអស់ជនផង យល់ការណ៍វែងខ្លី កន្លងវិថី ទៅជាសៅដៅ ។ ហិនលក្ខណ៍មានបី មួយឥតមានក្តី ហៅរកឲ្យទៅ ខ្លួនចូលទទ្រប ទៅកាន់លំនៅ នៃជនអ្នកក្រៅ តាមដោយទំនើង ។ ពីរឥតគេសួរ ខ្លួនស្ដីយកគួរ ពុំយល់ថាយើង និយាយច្រើនពេក ស្ទើរតែអស់ជើង គេយល់ថាយើង ផ្លោៗឥតបទ ។ បីឥតគេអួត ខ្លួនថ្លែងអំនួត អួតខ្លួនស្ទើរហត់ ទាល់តែគេធុញ គេទ្រាំខំអត់ អួតហួសកំណត់ ឲ្យគេអផ្សុក ។ (ម. ព.មើលពាក្យ ( ចូរមើលពាក្យ . . . ) ហីនល័ក្ខណ៍>ហីនល័ក្ខណ៍ ក្នុងពាក្យ ហីន ផង) ។
-
អប
( និ.និបាតសព្ទ )
[អៈប៉ៈ ]
និបាតសព្ទឬឧបសគ្គសព្ទជាបុព្វបទសម្រាប់រៀងភ្ជាប់ពីខាងដើមសព្ទដទៃ មានសេចក្ដីថា “ប្រាសចាក, ឃ្លាតចាក, ឃ្វាងចាក; ឆ្ងាយ, ទៅឆ្ងាយ; ត្រឡប់, ត្រឡប់ជា, បែរជា; ផុត, រួចផុត; មិន, ឥត”, ដូចជា អបករណ៍ ដំណើរប្រាសចាកអំពើ គឺការធ្វើមិនល្អ; ការឥតតម្លៃ; អំពើពុំប្រសើរ; ការធ្វើខុស, កំហុស ។
- អបការ ឬ - អបក្រិយា ទោស; កំហុស ; អបករណ៍ ។
- អបក្រម (--ក្រំ) ដំណើរថយចេញ; ការរត់គេចចេញ, ដំណើរវេះចេញឬគេចវេះ; ការលាឈប់ ។
- អបគត (--គត់) ដែលទៅឆ្ងាយហើយ; ដែលទៅបាត់ហើយ; ដែលកន្លងទៅហើយ; ដែលព្រាត់ប្រាសគ្នាហើយ; ដែលស្លាប់ហើយ; អ្នកដែល-- (បើស្ត្រីជា អបគតា អ. ថ. --គៈ--) ។
- អបគមន៍ (--គំ) សេចក្ដីព្រាត់ប្រាសគ្នា; ការបែកចេញពីគ្នា ។
- អបច័យ ការមិនសន្សំទុក, មិនសំច័យទុក; សេចក្ដីគោរព ។
- អបច្ឆាយ ដែលមិនមានស្រមោល; ដែលឥតម្លប់ (ឥត្ថី. ឬ ពហុ. ជា អបច្ឆាយា) ។
- អបច្ឆាយព្រឹក្ស (--យ៉ៈ--) ដើមឈើឥតម្លប់ ។
- អបទាន ដែលធ្វើរួចស្រេចហើយ; ការដែលសម្រេចហើយ ។
- អបទិស កន្លះទិស, ទីឬប៉ែកជាចន្លោះនៃទិស (ដូចយ៉ាងប៉ែកក្នុងរវាងនៃទិសបូព៌និងទិសអាគ្នេយ៍ជាដើម); ការធ្វើឲ្យឃ្លាតចេញ; ការបណ្តេញចេញ ។
- អបទេវតា បិសាច ។
- អបទេស គ្រឿងអាង, សំអាង; ហេតុ; ការបញ្ចៀសឬបញ្ចេរឲ្យចៀសវាងចេញឆ្ងាយ ឬក៏ឲ្យឃ្លាតចេញទៅ, ការបង្វែងឬពង្វាងមិនឲ្យត្រូវត្រង់ ។ ខ្មែរប្រើជា កិ. ក៏មាន (អ. ថ. អៈប្ទេស ឬ អប់-ប្ទេស) “បញ្ចៀស, បញ្ចេរឲ្យឃ្លាតចេញទៅ; បង្វែង; ពង្វាង” : អបទេសអុតមិនឲ្យឆ្លង ។
- អបទ្រព្យ (--ទ្រាប់) ដែលវិនាសទ្រព្យឬដែលឥតទ្រព្យ; ទ្រព្យមិនល្អ; របស់ក្លែង (ដូចយ៉ាងប្រាក់ក្លែងជាដើម) ។
- អបធន (--ធន់) អបទ្រព្យ; អ្នកទ័លក្រ, អ្នកកម្សត់, ទុគ៌ត ។
- អបភាគ ឬ --ភាគ្យ ដែលឥតជោគ, ឥតបុណ្យ, ឥតសិរី : មនុស្សអបភាគ ។ គ្រោះកាច : ប្រទះលើអបភាគ្យ (ម. ព.មើលពាក្យ ( ចូរមើលពាក្យ . . . ) ភាគ ឬ ភាគ្យ ផង) ។
- អបភាស តិះដៀល; ពាក្យតិះដៀល ។
- អបភោគ ដែលឥតភោគ, ដែលខ្សត់ទ្រព្យ ។
- អបមង្គល (--មង់-គល់) ដែលប្រាសចាកឬឃ្វាងចាកមង្គល គឺដែលឥតមង្គល, ឥតសេចក្ដីចម្រើន; ដែលមិនសមដល់ភ្នែកអ្នកផង; ដែលត្រូវចង្រៃរួបរឹត : មនុស្សអបមង្គល ។ សេចក្ដីមិនចម្រើន; ហេតុដែលនាំឲ្យវិនាស : ប្រទះលើអបមង្គល ។ វេវ. អពមង្គល (ពាក្យទាំងពីរនេះប្រើជួសគ្នា បាន ។ ព. ផ្ទ. មង្គល ។ ម. ព.មើលពាក្យ ( ចូរមើលពាក្យ . . . ) អពមង្គល ទៀតផង) ។
- អបមាន ដែលឥតគេរាប់, អបយស; មនុស្សឥតគេរាប់ ។
- អបយស (--យស់ ឬ ត. ទ. --យ័ស) ដែលប្រាសចាកយសគឺដែលខូចឈ្មោះ, ដែលឥតគេរាប់, ដែលអាប់មុខ : មនុស្សអបយស (សរសេរជា អបយ័ស ក៏មាន : មនុស្សអបយ័ស; សម្ដីអបយ័ស សំដៅសេចក្ដីថា “មនុស្សឫកទាប, ឫកថោក; សម្ដីដែលគួរឲ្យគេនឹកអៀនខ្មាសជួស”) ។
- អបលក្ខណ៍ ឬ --លក្សណ៍ (អៈប៉ៈលុ័ក ឬ អប់-ប៉ៈលុ័ក) ដែលប្រាសចាកលក្ខណៈល្អ គឺដែលឥតលក្ខណ៍, ហិនលក្ខណ៍, ខាតលក្ខណ៍; ឥតបុណ្យ, សំណាងអាក្រក់; ឥតតម្លៃ, ថោកទាប : មនុស្សអបលក្ខណ៍; របស់អបលក្ខណ៍ (ដើម្បីឲ្យងាយអាន, សរសេរជា អបល័ក្ខណ៍ ឬ --ល័ក្សណ៍ ក៏បាន) ។
- អបសក្តិ ឬ --ស័ក្តិ ដែលឥតស័ក្តិ (ឥតអំណាច) ។ ម. ព.មើលពាក្យ ( ចូរមើលពាក្យ . . . ) អប្បសក្ដិ ក្នុងពាក្យ អប្ប ផង ។ល។
-
ហូតថ្នាក់
( គុ.គុនសព្ទ )
ដែលនៅថ្មោងឥតទាន់សៅហ្មង, បរិសុទ្ធស្អាត, ថ្មីចែស; ដែលនៅកំលោះឬនៅក្រមុំសុទ្ធសាធ : របស់ថ្មីហូតថ្នាក់; កំលោះហូតថ្នាក់, ក្រមុំហូតថ្នាក់ ។ (ព. កា.ពាក្យកាព្យ គឺពាក្យសម្រាប់ប្រើក្នុងកាព្យ) : កំលោះហូតថ្នាក់ ត្រូវយល់ឲ្យជាក់ នូវមាត្រាច្បាប់ កូនគេក្រមុំ កុំហ៊ានពាល់ចាប់ ពុំបានទេស្លាប់ ប្រយោជន៍លោកីយ៍ ។ ក្រមុំហូតថ្នាក់ ត្រូវរក្សាលក្ខណ៍ ប្រយ័ត្នអប្រីយ៍ ត្រូវប្រើឫកពា ចរិយាកូនស្រី ទោះនឹងស្រដី ឲ្យត្រូវបែបបទ ។