Khmer Dictionary: គុណ

Chuon Nath's Khmer-Khmer Dictionary

គុណ ( គុ.គុនសព្ទ, ន.នាមសព្ទ ) [គុន ] ( សំ.សំស្រ្កឹត ( ភាសាសំស្រ្កឹត ), បា.បាលី ( បាលីភាសា ) )
ដំណើរធ្វើឲ្យចម្រើនកើនឡើង : គុណ ១០ ជា ២០; លេខគុណ ។
គុណ ( ន.នាមសព្ទ ) [គុន ] ( សំ.សំស្រ្កឹត ( ភាសាសំស្រ្កឹត ), បា.បាលី ( បាលីភាសា ) )
សេចក្ដីចម្រើន; ថ្នាក់; ជាន់; លក្ខណៈ; ចំណែក; សេចក្ដីល្អ; សភាព; បែបបទ...។ សភាវធម៌ដែលចម្រើនឡើងដោយលក្ខណៈរបស់ខ្លួនគួរគោរពតបស្នងនឹងខានពុំបាន : គុណមាតា, គុណបិតា, គុណគ្រូ, គុណលោកអ្នកមានឧបការៈលើខ្លួន ។ ធម៌ដែលគួរនឹក គួររំពឹងដល់ : គុណព្រះពុទ្ធ-ព្រះធម៌-ព្រះសង្ឃ ។ បើរៀងភ្ជាប់ពីខាងដើមសព្ទដទៃ អ. ថ. គុណៈ ដូចជា
- គុណកថា (--កៈថា) ការថ្លែង, និយាយ, ចរចាអំពីគុណៈ គុណកថានេះពីរោះណាស់ គួរតែស្ដាប់ ។
- គុណកម្ម (--ក័ម) អំពើគឺគុណ, អំពើជាគុណប្រយោជន៍ ។
- គុណជាត ឬ គុណជាតិ (--ជាត) (ប្រើតាម នបុំ. ឥត្ថី.) គុណគ្រប់យ៉ាង : គុណជាតិ ៣ យ៉ាង គឺ សីល, សមាធិ, បញ្ញា ហៅថា ត្រៃសិក្ខា ព្រោះជាដំណើរ, ជាលំអាន គួរបុគ្គលសិក្សាហាត់រៀនបំពេញឲ្យមានបរិបូណ៌ ដើម្បីជាផ្លូវរំងាប់ទុក្ខ; សីលជាគុណជាតញ៉ាំងកាយវាចាឲ្យបរិសុទ្ធ, សមាធិ ជាគុណភាពញ៉ាំងចិត្តឲ្យស្ងប់, បញ្ញា ជាគុណជាតិនាំឲ្យស្គាល់ខុសត្រូវ, ឲ្យស្គាល់ការពិត ។
- គុណធម៌ (--ធ័រ) ធម៌ដែលមានដំណើរចម្រើនសេចក្ដីសុខទុក្ខតាមជាន់តាមថ្នាក់ បានខាងអំពើល្អ អាក្រក់ គឺបុណ្យបាបដែលបុគ្គលធ្វើ ។ សេចក្ដីល្អ, សេចក្ដី បរិសុទ្ធិ, សេចក្ដីអាណិត, ប្រណី... ។
- គុណនាម (--នាម) នាមសព្ទដែលប្រាប់ដំណើរនាមនាម ឲ្យឃើញលក្ខណៈផ្សេងៗគ្នា ដូចពាក្យថា ខ្មៅ, ស, តូច, ធំ, វែង, ខ្លី, ខ្ពស់, ទាប, វៀច, ត្រង់ ជាដើម ។
- គុណបទ (--បត់) បទដែលជាវិសេសនៈរបស់នាម នាម ដូច ពាក្យថា ផ្ទះខ្ពស់, ផ្ទះទាប, ផ្ទះចាស់, ផ្ទះថ្មី ជាដើម; ខ្ពស់, ទាប, ចាស់, ថ្មី ជាគុណបទរបស់ ផ្ទះ ។
- គុណភាព (--ភាប) ភាពនៃគុណ, ដំណើរដែលមានគុណ; របស់ដែលមានអានុភាពស័ក្តិសិទ្ធិ : ឱសថនេះមានគុណភាពវិសេសណាស់ ។
- គុណវិបត្តិ (--វិបាត់) វិបត្តិនៃគុណ, ការប្រាសចាកគុណ, ការខ្វះសេចក្ដីល្អ, ការគ្មានផលប្រយោជន៍: មនុស្សម្នាក់ៗតែងមានគុណសម្បត្តិខ្លះ, គុណវិបត្តិខ្លះ ។
- គុណវិសេស (--វិសេសៈ ឬ--វិសែស) ដំណើរប្លែករបស់គុណ គឺដំណើរប្រព្រឹត្តល្អដោយកាយវាចាចិត្តឥតសៅហ្មង ។ សេចក្ដីល្អផ្សេងៗ ។ ឈានសមាបត្តិដែលជាធម៌មានដំណើរប្លែកគួរឲ្យស្ងើច : អួតគុណវិសេសដែលពុំមានក្នុងខ្លួន ។
- គុណវុឌ្ឍិ (--វុត-ឍិ) សេចក្ដីចម្រើនដោយគុណ, ដំណើរចម្រើនដោយសេចក្ដីល្អ, ដោយសេចក្ដីរុងរឿង, ដោយសេចក្ដីបរិសុទ្ធិ ។
- គុណសព្ទ (--ស័ប) សំដីដែលប្រាប់ដំណើរនាមនាមឲ្យឃើញលក្ខណៈផ្សេងៗគ្នា (ម. ព.មើលពាក្យ ( ចូរមើលពាក្យ . . . ) គុណនាម ផង) ។
- គុណសម្បត្តិ (--ស័ម-ប័ត) សេចក្ដីដល់ព្រមដោយគុណ គឺការបរិបូណ៌ ដោយសេចក្ដីល្អ, ដោយសេចក្ដីបរិសុទ្ធិ; មនុស្សនេះ មានគុណសម្បត្តិគួរឲ្យសរសើរ ។
- គុណសម្បទា (--ស័ម-ប៉ៈទា) ដូចគ្នានឹង គុណសម្បត្តិ ដែរ ។
- គុណាករ (--កៈរ៉ៈ ឬ-ក) (គុណ + អាករ) អណ្ដូង, កំណប់ នៃសេចក្ដីល្អ, នៃសេចក្ដីបរិសុទ្ធិ; ប្រជុំនៃសេចក្ដីល្អ, សេចក្ដីបរិសុទ្ធិគ្រប់យ៉ាង; បុគ្គលអ្នកបរិបូណ៌ដោយសេចក្ដីបរិសុទ្ធិ ។
- គុណានិសង្ស (--និសង់) (គុណ + អានិសំស) ដំណើរបង្ហូរផលផ្ដល់ឲ្យបានសម្រេចប្រយោជន៍ដោយសារគុណ , ផលនៃសេចក្ដីល្អ, ផលដែលឲ្យតាមដំណើរសេចក្ដីបរិសុទ្ធិ ។
- គុណានុភាព (--ភាប) (គុណ + អានុភាវ) អានុភាពនៃគុណ គឺអំណាច, តេជះ, ឫទ្ធិនៃសេចក្ដីល្អ, សេចក្ដីបរិសុទ្ធិ ។
- គុណូបការៈ ឬ គុណោបការៈ (គុណ + ឧបការ) សេចក្ដីទំនុកបម្រុង, អនុគ្រោះដោយគុណ គឺសេចក្ដីទំនុកបម្រុងឲ្យល្អ, ឲ្យដុះដាលចម្រើន; ហៅថា ឧបការគុណ វិញក៏បាន ។ល។
គុណ -- or គុណា--
(ម. ព.មើលពាក្យ ( ចូរមើលពាក្យ . . . ) គុណ ២ ន.) ។

Headley's Khmer-English Dictionary

គុណ ( n ) [kun, kunna-] - detail »
class, stage; quality, value; aspect; progress
គុណ ( n ) [kun, kunna-] - detail »
merit, good deed, favor, kindness; virtue; something worthy of remembrance
គុណ ( v ) [kun, kunna-] - detail »
to multiply, increase
គុណាករ ( n ) [kunnaakɑɑ] - detail »
spiritual purity; source of spiritual purity; all kinds of virtues; virtuous person
គុណានិសង្ស ( n ) [kunnaaniʔsɑŋ] - detail »
result or effect of a good deed; merit or blessing resulting from a good deed
គុណានុភាព ( n ) [kunnaanuʔpʰiep] - detail »
virtue, goodness; moral force; power obtained by achieving perfection or goodness
គុណូបការៈ ( n ) [kunnoʔpaʔkaaraʔ] - detail »
support, assistance, sponsorship; merit