Khmer Dictionary: អង្គ
Chuon Nath's Khmer-Khmer Dictionary Full Text Search
-
ក្រចៅ
( ន.នាមសព្ទ )
ឈ្មោះតិណជាតិ ដើមរឹងមួយប្រភេទក្នុងពួកឆ្មៃ, ពួកកន្ទាំងបាយសសំបកប្រើការវេញខ្សែ ឬចងអ្វីៗ, ប្រើការត្បាញបាវមានប្រយោជន៍ធំណាស់ ។ ប្រទេសកម្ពុជាក្នុងសម័យពីដើម ក្រចៅពុំសូវលេចឮថាជារបរធំដុំប៉ុន្មានទេ លុះដល់ក្នុងសម័យសង្គមរាស្រ្តនិយម ដែលមានសម្ដេចព្រះនរោត្ដម សីហនុ ព្រះអង្គជាព្រះប្រមុខរដ្ឋ, ក្រចៅជាដំណាំមានគុណភាពដ៏ប្រសើរ ជាសេដ្ឋកិច្ច សេដ្ឋកម្ម មានកេរ្តិ៍ឈ្មោះ ព្រោះប្រទេសកម្ពុជាមានរោងចក្រធ្វើបាវដ៏ធំទូលំទូលាយ ដែលកើតមានក្នុងខែត្របាត់ដំបងជាដំបូងបង្អស់ នាំឲ្យប្រជាពលរដ្ឋសង្វាតដាំក្រចៅកើតច្រើនឡើងៗ តាមលំដាប់កាល ។ល។
-
ក្រុម
( ន.នាមសព្ទ )
(ក្រម; កម “លំដាប់”) លំដាប់; ប៉ែកដោយតំណែង, ដោយមុខ, ដោយសង្កាត់, ដោយពួក : ក្រុមរក្សាព្រះអង្គ, ក្រុមរាជតម្រួត, ក្រុមទាហានឆត្រយោង ។ល។
- ក្រុមមឿង (ក្រុម-ម៉ៈមឿង) ក្រុមអ្នករាជការរក្សាក្រុង : រាជការក្រុមមឿង ។
- ក្រុមវាំង (ក្រុម-ម៉ៈ វាំង) ក្រុមមន្ត្រីអ្នករក្សាការខុសត្រូវនៃពួកស្ត្រីក្នុងព្រះបរមរាជវាំង (មានតែក្នុងរជ្ជកាលពីដើម) ។ល។ ឋានន្តរស័ក្តិនៃព្រះអង្គម្ចាស់អង្គខ្លះ ដែលព្រះករុណាជាអម្ចាស់ជីវិតលើត្បូងទ្រង់ព្រះមេត្តាប្រោសតាំងជាទី ម៉ឺន ឬ ហ្មឺន, ឃុន, ហ្លួង, ព្រះ តាមលំដាប់ថ្នាក់គឺ
- ក្រុមម៉ឺន, ឬ - ក្រុមហ្មឺន,
- ក្រុមឃុន,
- ក្រុមហ្លួង,
- ក្រុមព្រះ (សុទ្ធតែអានថា ក្រុម-ម៉ៈ--), ហៅថា ស្ដេចតាំងក្រុម ឬព្រះអង្គម្ចាស់តាំងក្រុម; សាធារណជនតែងតែនិយាយថា ព្រះអង្គក្រុមម៉ឺន..., ព្រះអង្គក្រុមឃុន..., ព្រះអង្គក្រុមហ្លួង..., ព្រះអង្គក្រុមព្រះ...; ជួនកាលមានឋានន្តរផ្សំពីខាងចុងផង ដូចជា ព្រះអង្គក្រុមឃុនវិសុទ្ធពង្ស ជាដើម ។
-
កច្ចាយនៈ
( ន.នាមសព្ទ )
[កាច់-ចា-យ៉ៈ-នៈ]
នាមព្រះមហាថេរមួយអង្គ ជាអ្នកតែងក្បួនវេយ្យាករណ៍បាលីសម័យជាន់ដើម ។ វេយ្យាករណ៍បាលីនោះ ក៏ហៅថា កច្ចាយនៈដែរ (ច្រើនហៅថា មូលកច្ចាយនៈ) ។
-
កេតុមាលា
( ន.នាមសព្ទ )
របៀបរស្មី ។ ព្រះនាមស្ដេច ១ អង្គ សោយរាជ្យនៅនគរធំ គឺព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី ២ : ព្រះកេតុមាលា ។ យកព្រះនាមនេះមកដាក់ជាឈ្មោះមន្ទីរពេទ្យធំមួយនៅក្រុងភ្នំពេញ : មន្ទីរពេទ្យព្រះកេតុមាលា ។
-
កំប្លង់
( គុ.គុនសព្ទ )
ស្អាតរលីងឥតសៅហ្មង ហើយមានលម្អដ៏រុងរឿង : ល្អកំប្លង់, សកំប្លង់, មុខកំប្លង់ ។ ជួនកាលប្រើជា នាមសព្ទ ដូចពាក្យថា “កំប្លង់-ប្លង់អើយដូចអង្គផ្កាយព្រឹក...” ។
-
ខលុបច្ឆាភត្តិកង្គ
( ន.នាមសព្ទ )
[ខៈល៉ុប៉ាច់-ឆាភាត់-តិក័ង ឬ-- ក័ង-គៈ]
(ខលុ និ. “ក៏; ឮថា”; ន. “សត្វមៀម” + បច្ឆា “ខាងក្រោយ” + ភត្តិកង្គ “អង្គរបស់ភិក្ខុអ្នកមានភត្ត”) ន. ឈ្មោះធុតង្គទី ៧ ក្នុងពួកធុតង្គទាំង ១៣ ។ ភិក្ខុអ្នកកាន់ធុតង្គនេះ កាលបើខ្លួនឆាន់ជិតនឹងលែង ឬឆាន់រួចហើយភ្លាមៗនោះ កាលបើមានគេយកចង្ហាន់មកប្រគេនទៀត បានឃាត់គេថា ខ្លួនលែងឆាន់ទៀតហើយ ក៏ត្រូវតែលែងឆាន់ក្នុងពេលបន្ទាប់នោះទៀត ដោយដាច់ខាត (ដូចជាសត្វមៀម ដែលក្នុងយប់ណា បើវាចាប់ចំណីអ្វីបានហើយ ចំណីនោះធ្លាក់ជ្រុះពីចំពុះវាទៅ វាលែងចាប់ចំណីស៊ីតទៅទៀត ពេញមួយយប់នោះ) ។ ព. វិ. ពុ. ។ ក្នុងកាលពីដើម, មានអ្នកខ្លះហៅធុតង្គទី ៧ នេះថា ប្រឡុបបច្ឆា ប្រើវិធីប្រឡាក់បាយលាយជាមួយនឹងបង្អែមចម្អាបច្របល់គ្នាឆាន់ហៅថា កាន់ធុតង្គប្រឡុបបច្ឆា ឬ ឆាន់ប្រឡុបបច្ឆា ក្លាយទៅជា តិត្ថិយវត្ត គឺវត្តប្រតិបត្តិរបស់និគ្រន្ថពួកខ្លះក្នុងប្រទេសឥណ្ឌា ដែលព្រះសម្ពុទ្ធទ្រង់ហាម, បើភិក្ខុណា កាន់វត្តប្រតិបត្តិបែបតិត្ថិយវត្តដូច្នោះ ភិក្ខុនោះ ត្រូវអាបត្តិទុក្កដ ។
-
ខ្ញុំ
( បុ. ស.បុរិសសព្ទនាម )
(តាមលំអាន សំ. បា. ជាឧត្តមបុរិសៈ) សំដីដែលសាមីខ្លួន ហៅខ្លួនឯង : ខ្ញុំសុំអញ្ជើញបងទៅក្រុងព្រះសីហនុ ជាមួយនឹងខ្ញុំបាន ៣ ថ្ងៃ ។ ខ្ញុំបាទសម្រាប់និយាយជាមួយនឹងមន្រ្តីមានស័ក្ដិមធ្យម ឬ ជាមួយនឹងមនុស្សឥតយសស័ក្តិទេ ប៉ុន្តែគួរគោរព ។ ខ្ញុំប្របាទ សម្រាប់និយាយាជាមួយនឹងមន្រ្តីមានស័ក្តិធំ ។ បើស្ត្រីថា នាងខ្ញុំ ។ ខ្ញុំឯង ជាព្រះរាជឱង្ការ នៃព្រះមហាក្សត្រិយ៍ ដែលទ្រង់ប្រាស្រ័យជាមួយនឹងប្រជាពលរដ្ឋដោយការគួរសម; បើព្រះរាជឱង្ការពុំគួរសមទេ ដូចអ្នកបម្រើបម្រាស់ស្និទ្ធជិតព្រះអង្គជាដើមថា អញ ឬ អញឯង ។ល។ បព្វជិតថា អាត្មា; ជាមួយនឹងឥស្សរជនថា អាត្មាភាព ។ បុរាណថា
- អាចក្ដី : អាចក្ដីពុំសូវសប្បាយ ចេះតែវិលមុខ ។ ម. ព.មើលពាក្យ ( ចូរមើលពាក្យ . . . ) ទូលព្រះបង្គំ, ទូលព្រះបង្គំជាខ្ញុំ ផង ។(ន.) មនុស្សដែលកំដឹងទ្រព្យគេ គឺមនុស្សដែលទាល់ក្រ ហើយទៅខ្ចីទ្រព្យគេមកចិញ្ចឹមជីវិត រកសងគេមិនបាន យកខ្លួនទៅនៅបម្រើគេ ឬ មាតាបិតាចំពាក់ទ្រព្យគេឲ្យកូនទៅនៅបម្រើគេ, កូននោះក៏ឈ្មោះថាខ្ញុំគេ : មនុស្សខ្ញុំគេ (មានតែពីដើម, ក្នុងសម័យនេះលើកលែងមិនឲ្យមាន; ពាក្យគួរសមហៅជាបាលីភាសាថា ទាសា, ទាសី “ខ្ញុំប្រុស, ខ្ញុំស្រី”) ។
-
ដល់
( អា. និ.អាយតនិបាត )
ចំពោះ, ឆ្ពោះត្រង់, សំដៅឆ្ពោះ, ដែលផ្គងឆ្ពោះ; ដូចជា ពីម្សិលមិញខ្ញុំបានឲ្យប្រាក់មួយរយរៀលដល់វាហើយ; ខ្ញុំនឹកដល់ម្ដាយខ្ញុំណាស់; គេឲ្យទានដល់ពួកស្មូម ។ សម្រាប់ព្រះមហាក្សត្រិយ៍ និងឥស្សរជនឯទៀតៗ, ត្រង់ពាក្យ ដល់ នេះ ត្រូវប្រើពាក្យ
- ចំពោះ ឬ - ឆ្ពោះ ជាជំនួស : សូមថ្វាយសាធុការចំពោះព្រះករុណា ជាម្ចាស់ជីវិតលើត្បូង...; សូមជូនពរចំពោះអស់លោក... ។ ដរាបទៅទល់នឹង : ចាំដល់ថ្ងៃស្អែកសឹមយើងទៅ។ ចុះដល់ទៅអង្កាល់ ? ចាំដល់ទៅអង្កាល់ក៏បាន !; ចុះស៊ីដល់ណាទៅទៀត ? ។ ល។ មួយទៀត, ត្រង់កន្លែង អា. និ. នៃ, កុំប្រើពាក្យ ដល់ ឧ. ព្រះអង្គជាម្លប់ដ៏ត្រជាក់ ដល់ប្រជាពលរដ្ឋទាំងពួង; ត្រូវប្រើថា : ព្រះអង្គជាម្លប់ដ៏ត្រជាក់នៃប្រជាពលរដ្ឋទាំងពួង ដូច្នេះវិញ ដ្បិត នៃ ស្មើគ្នានឹង របស់ (ជាម្លប់របស់)... ។ល។ គួរពិនិត្យឲ្យហ្មត់ចត់ កុំប្រើដោយច្រឡំ អា. និ. នូវ, ដល់ នឹង, នៃ ដោយអាស្រ័យសកម្មកិរិយា, អកម្មកិរិយា និងសកម្មាកម្មកិរិយា ជាដើម ជាគោលផងជាដរាប ។
-
តថាគត
( ន.នាមសព្ទ )
[តៈថាគត់ ]
ព្រះនាមវិសេសនៃព្រះសព្វញ្ញុពុទ្ធគ្រប់ព្រះអង្គ : ព្រះតថាគត, ព្រះតថាគតទាំងឡាយ ។ល។ ប្រើជាបុរិសសព្វនាមផ្ទាល់ព្រះអង្គ ជាជំនួសពាក្យថា “ខ្ញុំ, អញ ”ក៏បាន : ម្នាលភិក្ខុទាំងឡាយ, អញតថាគត នឹងសំដែងធម៌ ដល់អ្នករាល់គ្នា... ។
-
តាខាយ
( ន.នាមសព្ទ )
(តាខាយ “ក្រឡាគ្រឿងប្រដាប់ដាក់សត្វ មានសំណាញ់, បន្ដឹង ជាដើម ឬលួស, អំបោះជាដើមដែលប្រទាក់ជាក្រឡា”) កម្រងអង្កាំឬផ្កាដែលក្រងប្រទាក់ជាក្រឡាគោម មានក្របជាខ្នាតឲ្យល្មមតែនឹងផ្នត់ត្រៃចីវរសម្រាប់គ្របត្រៃចីវរអង្គកឋិនជាដើមឲ្យឃើញរុងរឿង (មិនសូវប្រើ, ច្រើនហៅថា គ្របត្រៃ គួរហៅ គ្របត្រៃ ឬ គម្របត្រៃ វិញ) ។
Headley's Khmer-English Dictionary Full Text Search
-
អង្គា
[ʔɑŋkie]
- detail »
See:អង្គ -
អង្គ
( n )
[ʔɑŋ]
- detail »
body; torso, trunk; corpse
-
អង្គ
( n )
[ʔɑŋ]
- detail »
build, figure; appearance; form, shape
-
អង្គ
( n )
[ʔɑŋ]
- detail »
quality, virtue
-
អង្គ
( n )
[ʔɑŋ]
- detail »
(main) reason, (basic) cause; base, basis, grounds
-
អង្គ
( n )
[ʔɑŋ]
- detail »
quantity, amount, number
-
អង្គ
( n )
[ʔɑŋ]
- detail »
sort, kind, type, variety
-
អង្គ
( n )
[ʔɑŋ]
- detail »
group, organization, institution, establishment; corps (military or diplomatic)
-
អង្គ
( clf )
[ʔɑŋ]
- detail »
for royalty, clergy, statues of the Buddha, deities, and letters of the alphabet
Eg. ព្រះពុទ្ឋរូប ៥ អង្គ : five statues of the Buddha -
អង្គ
( n )
[ʔɑŋ]
- detail »
Shivalinga (Indian cult object representing the phallus of Shiva)