Khmer Dictionary: សាធ
Chuon Nath's Khmer-Khmer Dictionary
-
សាធ
( គុ.គុនសព្ទ )
[សាត ]
( សំ.សំស្រ្កឹត ( ភាសាសំស្រ្កឹត ), បា.បាលី ( បាលីភាសា ) )
(ប្រើជា កិ. “ធ្វើឲ្យស្រេច, ឲ្យសម្រេច; សម្រេចប្រយោជន៍; បំពេញ, បង្រ្គប់”) ដែលសុខចិត្តសះជានឹងគ្នា, ដែលទុកថាជាស្រេចបាច់ឬជ្រះស្រឡះត្រឹមប៉ុណ្ណោះ, ដែលទុកថាជាស្មើគ្នា មិនឈ្នះមិនចាញ់ : ដំណើរសាធ, ក្តីសាធ (ម. ព.មើលពាក្យ ( ចូរមើលពាក្យ . . . ) សាត និង លាងសាធ ទៀតផង) ។ សុទ្ធសាធ (ម. ព.មើលពាក្យ ( ចូរមើលពាក្យ . . . ) សុទ្ធ) ។
-
សាធក
( ន.នាមសព្ទ )
[--ធៈកៈ ឬ --ធក់ ]
( សំ.សំស្រ្កឹត ( ភាសាសំស្រ្កឹត ), បា.បាលី ( បាលីភាសា ) )
អ្នកធ្វើឲ្យសម្រេច; អ្នកបំពេញឬបង្រ្គប់; ការធ្វើឲ្យសម្រេច; ការបំពេញឬបង្រ្គប់; ការពន្យល់ ។ ខ្មែរច្រើនប្រើជា កិ. ឬ គុ. សំដៅសេចក្ដីថា “នាំមកសម្ដែង; អធិប្បាយ, ពន្យល់” : ដូចសេចក្ដីដែលបានសាធកមកហើយនោះ ។
-
សាធនៈ
( ន.នាមសព្ទ )
[សាធៈនៈ ]
( សំ.សំស្រ្កឹត ( ភាសាសំស្រ្កឹត ), បា.បាលី ( បាលីភាសា ) )
(សាធន (ព. វ.) “ការសម្រេច; គ្រឿងផ្គត់ផ្គង់ប្រមូលឲ្យកើតបានជានាមសព្ទនីមួយ”) ពាក្យដែលសម្រេចមកអំពី កិរិយាសព្ទ ឬ អំពី គុណសព្ទ ដោយមានវិគ្រោះជាទីតាំង ចេញមកជា នាមនាម, ខាងបាលី ដូចជា ទ្វីហាទីហិ- ជនេហិ- សហកម្មំ- កាតុំ- សីលមស្សាតិ > សហការី “ជនអ្នកមានកិរិយាធ្វើនូវកិច្ចការជាមួយនឹងជនទាំងឡាយ តាំងពីពីរនាក់ឡើងទៅជាប្រក្រតី ហៅថា សហការី”, បើស្ត្រីហៅថា សហការិណី ឬ សហការិនី, ប្រែសម្រួលសេចក្ដីថា “អ្នកធ្វើការជាមួយគ្នា”; ទានំ- ទេតីតិ > ទាយក “អ្នកឲ្យទាន អ្នកឲ្យនូវអំណោយ”, បើស្ត្រីជា ទាយិកា ។ សហការី ឬ សហការិណី; ទាយក, ទាយិកា នេះជា សាធនៈ ឬជា កិតនាម ព្រោះមានវិគ្រោះជាទីតាំង ប្រមូលបង្កើតបានជា នាមនាម ខាងភាសាបាលី ។ ឯខាងភាសាខ្មែរ ក៏មានពាក្យជា សាធនៈ នេះច្រើនណាស់, ពោលដោយសង្ខេប, កិរិយាសព្ទ ដែលចេញមកជា នាមនាម ដូចជា កំណាត់ < អ្វីដែលគេកាត់ (កាត់ > កំណាត់); បំណង < គំនិតដែលគេនឹកប៉ង (ប៉ង > បំណង); ចង់> ចំណង់; ចេះ> ចំណេះ; អរ > អំណរ ។ល។ គុណនាម ចេញមកជា នាមនាម ដូចជា ខ្ពស់ > កម្ពស់; តូច > តំណូច; ធំ > ទំហំ; ទាប > ទំនាប ។ល។ នាមនាម មានប៉ុណ្ណេះជាដើមនេះហៅថា សាធនៈ ឬហៅថា កិតនាម ក៏បាន ។ ត្រូវប្រើជា ខ្ញុំមានបំណង, ខ្ញុំមានអំណរ... កុំប្រើជា ខ្ញុំមានសេចក្ដីបំណង, ខ្ញុំមានសេចក្ដីអំណរ ដូច្នេះឡើយ ព្រោះ បំណង, អំណរ ជា សាធន ឬជា កិតនាម ស្រេចទៅហើយ ។ល។
-
សាធារណ--
(មើលក្នុងពាក្យ សាធារណៈ ឬ សាធារណ៍) ។
-
សាធារណៈ
( គុ.គុនសព្ទ )
[--រៈណៈ ]
or សាធារណ៍
( សំ.សំស្រ្កឹត ( ភាសាសំស្រ្កឹត ), បា.បាលី ( បាលីភាសា ) )
(សាធារណ) ដែលទួទៅ; ដែលទុកជាកណ្ដាល, ដែលប្រើបានទាំងអស់គ្នា, ដែលមិនចំពោះមួយៗ; សាមញ្ញ, ដែលរាប់រយរាប់ពាន់ : ការសាធារណៈ ការដែលត្រូវធ្វើទាំងអស់គ្នា ។
- បង្គន់សាធារណៈ បង្គន់សម្រាប់សាធារណជន ។
- ផ្លូវសាធារណៈ ផ្លូវសម្រាប់ប្រជាជនទួទៅ ។
- របស់សាធារណៈ របស់ដែលត្រូវប្រើបានទាំងអស់គ្នា ឬរបស់សាមញ្ញ, របស់រយ ។
- ស្រីសាធារណ៍ ស្រីពេស្យា (តាមទម្លាប់, ពុំដែលប្រើថា ស្រីសាធារណៈ ទេ, ធ្លាប់ប្រើតែ សាធារណ៍ ដូច្នេះឯង) ។ ព. ផ្ទ. អសាធារណៈ ឬ --ធារណ៍ ។ បើរៀងភ្ជាប់ពីខាងដើមសព្ទដទៃ សរសេរជា សាធារណ (--រៈណៈ), ដូចជា
- សាធារណការ ការជាសាធារណៈ, ការដែលត្រូវតែធ្វើទួទៅ មិនចេះអស់មិនចេះហើយ ។ ហៅដោយសន្មតិ សំដៅការលើកថ្នល់, សង់ស្ពាន, សង់ផ្ទះជាដើម របស់រាជការ : ក្រសួងសាធារណការ ក្រសួងមេការសម្រាប់រាជការ ។
- សាធារណជន ប្រជាជនទួទៅ, ជនទាំងពួង ។
- សាធារណដ្ឋាន ឬ
- --ស្ថាន ទីដែលទៅមកឬប្រើប្រាស់បានទាំងអស់គ្នា ។
- សាធារណទាន ទានដែលឲ្យដល់ជនទួទៅមិនរើសមុខ (ព. ផ្ទ. អសាធារណទាន ឬ បុគ្គលិកទាន) ។
- សាធារណទ្រព្យ ទ្រព្យសាមញ្ញ, របស់រាយ ។
- សាធារណនាម (ព. វ.) នាមនាមដែលនៅទួទៅទៀតបាន (សាមញ្ញនាម) ។ ព. ផ្ទ. អសាធារណនាម ឬ វិសាមញ្ញនាម ។
- សាធារណប្រយោជន៍ ប្រយោជន៍សម្រាប់សាធារណជន ។
- សាធារណរដ្ឋ រដ្ឋដែលបណ្តារាស្រ្តជ្រើសរើសតំណាងរបស់ខ្លួន ហើយចាត់តាំងឲ្យកាន់កាប់ការផែនដី ដូចជាប្រទេសបារាំងសែសជាដើម : សាធារណរដ្ឋបារាំងសែស ។
- សាធារណសុខ សេចក្ដីសុខរបស់ប្រជាជនទួទៅ ។ល។
-
សាធុ
( គុ.គុនសព្ទ )
( សំ.សំស្រ្កឹត ( ភាសាសំស្រ្កឹត ), បា.បាលី ( បាលីភាសា ) )
ល្អ, ប្រពៃ; ត្រូវ, ត្រឹមត្រូវ; ស្រួល, ស្រួលបួល; ដែលឲ្យសម្រេចផលឬសម្រេចប្រយោជន៍; ដែលពិត, មែន;... ។ ន. សម្បុរស, មនុស្សចិត្តល្អ, មនុស្សចិត្តបុណ្យ, អ្នកប្រាជ្ញ ។ និ. សព្ទប្រាប់សេចក្ដីថា “ល្អ !; ល្អហើយ !; ស្រួលហើយ !; ត្រូវហើយ !; មែន !; មែនហើយ !; អរហើយ !;...” ជាពាក្យសម្រាប់ប្រើក្នុងការទទួលអនុមោទនា, ទទួលអំណរ, ទទួលព្រមផងជាដើម : បើអស់លោក-អ្នកយល់ព្រម សូមឲ្យសទ្ទសញ្ញាថា សាធុ បីដងឲ្យព្រមៗគ្នាមក ! ។ល។
- សាធុកម្ម អំពើល្អ, បុណ្យ, កុសល ។
- សាធុការ ការបញ្ចេញវាចាថា សាធុ ! : ឲ្យសាធុការ ឬ ឲ្យសព្ទសាធុការ ។ ឈ្មោះដំណើរភ្លេងពិណពាទ្យមួយបទ : ភ្លេងសាធុការ ។
- សាធុការពរ សាធុការនិងពរ ឬពាក្យពរដែលលាយដោយសម្ដីថា សាធុ ! ផង : ឲ្យសាធុការពរ, ទទួលសាធុការពរ ។
- សាធុការសព្ទ សូរសព្ទសាធុការ ។
- សាធុការី អ្នកបញ្ចេញវាចាថា សាធុ ! ឬអ្នកដែលច្រើនប្រើសម្ដីថា សាធុ ! (បើស្ត្រីជា សាធុការិនី) ។
- សាធុកីឡា ឬ - --ក្រីឌា ការលេងសាធុ, ល្បែងសាធុ, ការរីករាយសប្បាយដោយបញ្ចេញវាចាថា សាធុ ! គឺការបញ្ចេញវាចាថា សាធុ ! ព្រមៗគ្នាឮខ្លាំងៗរឿយៗក្នុងវេលាកំពុងដើរហែព្រះពុទ្ធរូប ឬដើរប្រទក្សិណឧបោសថាគារជាដើម ដែលមានមនុស្សម្នាក់ស្រែកថា អនុមោទនាលោកអឺយ ! (អ្ហឺយ) --អ្នកទាំងអស់ទទួលព្រមគ្នាថា សាធុ ! ឬ ទទួលបីដងថា សាធុ ! សាធុ ! សាធុ ! ព្រមៗគ្នាឮខ្លាំងៗ ។
- សាធុក្រឹត (សំ. សាធុក្ឫត) ដែលបានធ្វើឬផ្ទៀងផ្ទាត់ត្រឹមត្រូវហើយ : ការសាធុក្រឹត, សៀវភៅសាធុក្រឹត ។
- សាធុក្រឹត្យ (សំ. សាធុក្ឫត្យ) ក្រឹត្យត្រឹមត្រូវ ។
- សាធុគត (--គត់) ដែលឋិតនៅក្នុងអំពើល្អ; អ្នកត្រឹមត្រូវ (បើស្ត្រីជា សាធុគតា) ។
- សាធុជន ជនអ្នកត្រឹមត្រូវ, មនុស្សអ្នកកាន់អំពើល្អ ។
- សាធុជាត ល្អ; ដែលត្រឹមត្រូវ, ដែលសម្រេចត្រឹមត្រូវហើយ ។
- សាធុបថ ឬ - សាធុបទវី (--បត់ ឬ--បៈទៈវី) ផ្លូវនៃអំពើល្អ, ផ្លូវត្រឹមត្រូវ ។
- សាធុផល ផលល្អ ។
- សាធុពាហនៈ ឬ
- --វាហនៈ ពាហនៈដែលបង្ហាត់បានបទហើយ ។
- សាធុព្រឹត្តិ (--ព្រឹត; សំ. សាធុវ្ឫត្តិ) ការប្រព្រឹត្តត្រឹមត្រូវ, មារយាទល្អ ។
- សាធុភាព ភាពល្អ; ដំណើរមានចិត្តល្អ ។
- សាធុរូប ដែលមានសភាពល្អ; ដែលច្បាស់លាស់; សភាពត្រឹមត្រូវ ។
- សាធុវាចា ឬ
- --វាទ សម្ដីពីរោះ, សម្ដីត្រឹមត្រូវ; សាធុការ ។
- សាធុវាទី (បើស្ត្រីជា សាធុវាទិនី) អ្នកពោលពាក្យពីរោះ, ត្រឹមត្រូវ; សាធុការី ឬ សាធុការិនី ។
- សាធុសព្ទ សូរសព្ទថា សាធុ ! សូរស្រែកឲ្យពរ ។
- សាធុសមាចារ (--សៈម៉ាចា) ឬ សាធ្វាចារ (សំ. បា. < សាធុ + អាចារ “មារយាទ”) មារយាទល្អ; ដែលមានមារយាទល្អ; អ្នកមានមារយាទត្រឹមត្រូវ ។
- សាធុសម្មត (--ស័ម-ម៉ត់) ឬ សាធុសន្មត (--សន់-ន៉ៈម៉ត់) ដែលមានសេចក្ដីយល់ព្រមអំពីសប្បុរស ឬអំពីអ្នកប្រាជ្ញ, ដែលអ្នកកាន់ត្រឹមត្រូវយល់ព្រមផងហើយ : សេចក្ដីនេះជាសាធុសម្មត ។ល។
-
សាធុ --
(មើលក្នុងពាក្យ សាធុ) ។
-
សាធ្វសាធុ
( ន.នាមសព្ទ )
[--ធ្វៈ--]
or សាធ្វាសាធុ
( សំ.សំស្រ្កឹត ( ភាសាសំស្រ្កឹត ), បា.បាលី ( បាលីភាសា ) )
(< សាធុ “សប្បុរស” + អសាធុ “អសប្បុរស”, ផ្លាស់ ឧ របស់ សាធុ ជា វ > សាធ្វ) សប្បុរសនិងអសប្បុរស, អ្នកល្អនិងអ្នកអាក្រក់, អ្នកប្រព្រឹត្តត្រឹមត្រូវនិងអ្នកប្រព្រឹត្តខ្ជីខ្ជា : ពួកសាធ្វសាធុបើទុកជាច្រឡំគ្នា ក៏មិនយូរប៉ុន្មានដូចប្រេងលាយទឹក ។ ប្រើជា សាធ្វាសាធុជន ក៏បាន (ព. កា.ពាក្យកាព្យ គឺពាក្យសម្រាប់ប្រើក្នុងកាព្យ) : សាធ្វាសាធុជន ទោះសម្ពន្ធរួបរួមគ្នា យូរទៅគង់ឃ្លាតឃ្លា ព្រោះចរិយាផ្សេងដោយខ្លួន ។
-
សាធ្វាចារ
(មើលក្នុងពាក្យ សាធុ) ។
Headley's Khmer-English Dictionary
-
សាធ
( v )
[saat]
- detail »
to complete, conclude, finish; to achieve success
-
សាធក
( n )
[saatʰʊək, saatʰeaʔkaʔ]
- detail »
executor (one who carries out an assignment)
-
សាធក
( v )
[saatʰʊək, saatʰeaʔkaʔ]
- detail »
to explain, describe, elucidate.
-
សាធក
( adj )
[saatʰʊək, saatʰeaʔkaʔ]
- detail »
to be explained, described
-
សាធន
( n )
[saatʰeaʔneaʔ]
- detail »
noun derived from a verb
-
សាធនភាព
( n )
[saatʰeaʔneaʔpʰiep]
- detail »
solvency (the ability to pay all legal debts)
-
សាធនីយ
( adj )
[saatʰeaʔnii]
- detail »
to be (financially) solvent
-
សាធារណៈ
( adj )
[saatʰiereaʔnaʔ]
- detail »
to be public, common, communal
-
សាធារណ៍
- detail »
See: សាធារណៈ -
សាធុ
( n )
[saatʰuʔ]
- detail »
generosity, charity, kindness, generous; kind / generous person; scholar